Bu günlerde yaşamış olduğumuz salgın hastalık Covid19 sebebi ile artık insanlar toplu kullanım alanlarında birbirlerine yaklaşmak istememektedir. Yaşamış olduğumuz bu dönem de elbet bir gün bitecek ve hayat normale dönecektir. Fakat yaşanan bu sıkıntılar akıllarımızda uzun bir süre kalacak ve salgın süreci tamamen geçse dahi insanlarımız toplu kullanım alanlarına gitmek istemeyecek ve bu alanlara hijyen açısından güvenmeyeceklerdir. Salgın sürecinin bitmesi ve salgından sonraki dönemde tamamen normale dönebilmemiz için tüketicilerin havalimanlarına, hastanelere, okullara, alışveriş merkezlerine, otellere, restoranlara ve bunlar gibi birçok toplu kullanım alanlarına hijyen bakımından güvenmelerini sağlamak gerekmektedir. İnsanların toplu kullanım alanlarına tekrar gelmeleri için pandemi sürecinin ve salgın hastalığın bitmesi ya da bu salgın için tedavi yöntemlerinin geliştirilmesi yeterli olmayacaktır. Bundan sonraki süreçte insanlar gidecekleri yere karar vermeden önce “Acaba hijyenik mi?” sorusunu soracaklardır. Bu soru karşısında tüketicilere güven veren işletmeler normalleşme sürecine geçmeyi başaracaktır.

Bu konuda pek çok çalışmalar yapılmaktadır. Toplu kullanım alanları dezenfekte edilmekte, insanlar arasında sosyal mesafe bırakılmakta, turizm sektörü bakanlık onaylı kuruluşlardan hijyen belgesi almakta, mesai saatleri yeniden düzenlenmekte, online toplantı teknolojisi kullanılmaya başlamakta, ofis çalışanlarına evlerinde çalışma imkanı sunulmakta, devletimizin bütün bakanlıkları bununla ilgi bildiri genelge yayınlamakta ve insanlık artık bu süreçte yeni bir döneme başlamaktadır.

Peki, toplu kullanım alanlarında insanların en çok tercih ettiği asansör kabinlerinde biz tüketicilerimize bu güvenli yaşamı nasıl sağlayacağız?

Asansör sektörü olarak hizmet verdiğimiz işletmelerde, kurumlarda, iş yerlerinde, konutlarda, okullarda, hastanelerde, havalimanlarında, alışveriş merkezlerinde asansör kullanan tüketicilerimizin tekrardan asansörleri kullanmaları için nasıl güven vereceğiz? Biz asansör sektörünün toplu kullanım alanlarında “hijyenik asansör” fikrini tüketicilerimizde oluşturmalıyız.

Peki, ne yapabiliriz?
Asansör kabinleri her saat temizlenmeli mi? Dezenfekten ürünleri sürekli kabin içerisine mi püskürtülmeli? Yoksa asansörlere binen herkesin vücut sıcaklığını ölçen bir görevlimi olmalı? Ya da yapmış olduğumuz on kişi kapasiteli asansörleri, tek kişi kapasiteli olarak yenilemeli miyiz? Bütün bu söylediklerim sizce mümkün olur mu? Bu sürecin çok uzun zaman süreceğini öngörerek bizlere ve tüketicilere maliyeti ne olur? Bu gibi yöntemler en etkili ve ergonomik çözümler mi?

Bildiğiniz üzere asansörlerimiz bir elektronik otomasyon ile çalışmaktadır. Yeni bir sistem tasarladığımızı düşünün. Asansörlerimiz kullanılmadığı zamanlarda kendi kendini sterilize etse sizce nasıl olur? Bu ürünü asansöre bir kere monte etsek, aylık yapılan periyodik bakımlarda kontrol etsek ve bu ürün sürekli olarak asansör otomasyonuna bağlı olarak kendi kendine çalışsa nasıl olur? Teknoloji çağında yaşadığımız bu dönemde tam olarak yapmamız gereken de böyle bir çalışma olması gerekmez mi?

UV-C ışınları ile sterilizasyon
Dalga boyu insan gözünün görebileceği ışınlardan daha kısa ancak X-ışınlarından daha uzun olan mor ötesi ışınlara ultraviyole denir. İnsan gözü kırmızı ve mor ötesi ışık aralığını görebilir. Sterilizatör olarak yararlanılan bu özel ışığa kısa dalga boylu ışık veya UV-C ışığı denmektedir. Bu ışık 200 nanometre ile 280 nanometre arası UV-C bandına girmektedir. Sterilizasyon için gerekli olan ışığın dalga boyu 253,7 nanometredir. Bu lambalar yararlanılacakları ortamlara göre değişikliklerde aplikasyonu yapılarak sterilizatör olarak kullanılmaktadır.

UV-C ışınları bakterilerin, virüslerin, küf ve mantar sporlarının DNA ve RNA yapısını bozarak etkisiz hale getirirler. Bu ışının etkisini güneş ışınlarına benzeterek anlatabiliriz. Güneş ışınlarına uzun süre maruz kaldığımızda cildimizde ciddi yanıklar meydana gelmektedir. Güneş ışınlarından daha kısa daga boyuna sahip UV-C ışınları, virüs ve bakteri gibi mikro organizmalara uygulandığında etkisiz hale getirecektir.

Ancak unutulmamalıyız ki UV-C ışınları insansız ortamda kullanılmalıdır. Bakteri ve virüsleri etkisiz hale getirdiği gibi insan cildine de zarar verebilir.

UV-C cihaz ile sterilizasyonun faydaları
• UV-C Sterilizasyon sistemleri evinizde, iş yerinizde, tüm kapalı kamusal alanlarda güvenle kullanılabilir, bireylere steril ortamda sağlık, güvenli bir yaşam ve çalışma alanı oluştura bilirsiniz.

• Ultraviyole ışınlar ile yapılan sterilizasyon, kapalı alanlarda gün içinde bireylerin dışarıdan iç alana taşıdığı tüm bakteri, mikrop ve virüslerden kaynaklanacak bulaşıcı yapıları yok eden en etkili yöntemdir.
• Sterilizasyon UV-C ışınları ile sağlanacak ortamda ilaç kalıntısı bırakmaz.

• Kapalı alanların sterilizasyonunu sağlamak bireylerin sağlığını, güvenliğini en üst seviyeye çıkarıp, tüm risklere karşı maksimum koruma sağlar.

Ultraviyole (UV-C) Lambaların Kullanım Alanları
Hastane, eczane, dış klinikleri, hasta bakım odaları, veterinerler, özellikle insanların bir arada kalabalık olarak bulunduğu ofis, iş yerleri, okul, restoranlar, anaokulları, alış-veriş merkezleri, toplu taşıma araçları, ibadethaneler vb. üretim, ambalajlama ve depo alanları gibi kapalı yerlerde havadaki patojen mikroorganizmaların sayısını azaltarak hava yolu ile bulaşan hastalıkların yayılmasını engellemek için kullanılabilirler.

Genel anlamda virüsler
Virüsler aynı anda hem canlı hem de cansız özellikler gösteren biyolojik varlıklardır. DNA ya da RNA’ya sahip olmakla birlikte hücrelerden oluşmazlar. Yaşamak için mutlaka konakçı bir organizmaya ihtiyaç duyarlar. Virüsler çok çeşitli hastalıklara yol açabilirler. Her türlü yaşam formunu etkileyebilirler, çünkü çoğalmak için yalnızca bir konakçıya ihtiyaç duyarlar. Çok basit ya da çok karmaşık olabilirler. Bakteriler ise virüslerden farklı olarak kendi kendilerine hayatta kalmalarını sağlayan hücresel mekanizmalara sahip, tek hücreli canlılardır.

Ultraviyole (UV-C) ışınlarının asansör otomasyonunda kullanımı
Asansörler bilindiği üzere elektro-mekanik sistemlerdir. Asansörleri kumanda eden elektronik kartlar kabin aydınlatma sistemini de yönetmektedir. Bu kartlara ekleyeceğimiz yeni bir yazılımla ya da bu kart üzerinden alınan mevcut çıkış verilerini, ekleyeceğimiz yeni rölelerden geçirerek UV-C lambaları ile sterilizasyonu kabin içerinde kullanılması sağlayabilir.
İnsansız ortamlarda kullanılması gereken ultraviyole lambalar ikinci bir aydınlatma devresi olarak kabin içerisine monte edilir. Asansör kullanımının her bitiminden sonra devreye girmesi, pano içerisindeki otomasyondan sağlanır. Kabinlerin metreküp alanına göre ve monte edilen UV-C lambanın kapasitesine göre çalışma süresi belirlenir. Sterilize işlemi bittikten sonra kapanan UV-C lamba asansör tekrar kullanıldıktan sonra, içerisinde kimse olmadığını, kabin içerisine takılan sensörle denetleyip ultraviyole lambayı aktif etmelidir. Belirlenen çalışma süresini tamamlayıp kabin içerisinde sterilizasyon işlemini bitirince kapanmalıdır. Bütün bu tasarımlar yapılırken güvenlik tedbirleri de ihmal edilmemelidir. Yaşanan bir arıza sebebiyle ultraviyole lambanın sürekli olarak çalışmasına ve içerisinde insan varken devrede olmasına olanak bırakılmamalıdır. Bu güvenlik devresi aylık bakım yapan firmalar tarafından kontrol edilmeli, güvenli olup olmadığı A tipi muayene kuruluşları tarafından yapılan yıllık kontrollerde denetlenmelidir. Her ürün gibi ultraviyole lambalarında kullanım ömürleri vardır. Asansör kabinini steril edene kadar çalışması ve sonrasında otomatik olarak kapanması daha uzun ömürlü kullanılmasını sağlayacaktır.

Bu şekilde otomatik olarak sterilize edilen asansör kabinleri, kullanıcılar tarafından güvenli bir hale gelecektir ve yeni dönemde güvenli yaşamın bir parçası olacaktır.

Asansör kabininde UV-C lamba ile sterilizasyon sistemi Ar-Ge çalışmalarına, Alibeyköy Endüstri Meslek Lisesi İle birlikte başladık. Simülasyon asansör üzerinde sistemin senaryosunu test ettikten sonra ilk denememizi okulumuz asansöründe yaptık. Yapmış olduğumuz test ve denemelerde olumlu sonuçlar aldık. Kabin içerisine monte ettiğimiz Ultraviyole ışınlar asansörün çalışmadığı zamanlarda, kabin içerisinde kimse olmadığından emin olunca devreye girdi. Hesapladığımız süre boyunca çalışarak kabin içirişinde salgın hastalıklara sebep oluşturabilecek bütün bakteri ve virüsleri etkisiz hale getirdi.

Kaynaklar & Makaleler & Araştırmalar
• Mak.Müh. Recep ARSLAN
Alibeyköy Endüstri Meslek Lisesi – 2020
https://www.youtube.com/watch?v=KJWJYb3jfkU&t=32s

• Doç. Dr Nuri ÖZTÜRK
Celal Bayar Üniversitesi Tıp Fakültesi Mikrobiyoloji ve Klinik Mikrobiyoloji Ana Bilim Dalı, Manisa ( 5. Ulusal Sterilizasyon Dezenfeksiyon Kongresi-2007 )
https://www.das.org.tr

• Raşit DİNÇ
Sağlık Federasyonu Genel Başkanı
https://www.milliyet.com.tr/gundem/corona-virusu-uv-ile-yok-edilebilir-6164388

• Columbia University
Radyolojik Araştırmalar Merkezi
New York
https://www.cuimc.columbia.edu/news/can-uv-light-fight-spread-influenza

• Niels Ryberg FINSEN – UV-C İşınlarıyla Sterilizasyon ile Nobel Ödülü
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/articles/s41598-018-21058-w

• Nurcan KOCA, Turkuaz Ecem SAATLİ,
Müge URGU
Gıda Sanayisinde Ultraviyole ışığın Yüzeye Uygulamaları, – Ege ,Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi Gıda Mühendisliği Bölümü.
https://dergipark.org.tr/tr/

• Dr. Özlem AK
Tubitak Bilim ve Teknik Dergisi - tubitak.gov.tr