Asansör muayene ve kontrollerinin amacı nedir, ne sıklıkla yapılmalıdır?

Asansör periyodik kontrollerinin amacı; asansör yönetmeliği kapsamında piyasaya arz olan veya kullanılan asansörlerin güvenli kullanımı ve oluşabilecek kazaların önlenmesi ile can ve mal güvenliği açısından uygunluğunun kontrolüdür.

Asansör periyodik kontrolleri yılda en az 1 defaya mahsus olmak üzere ilgili idare ile protokol imzalayan A tipi muayene kuruluşu tarafından gerçekleştirilmelidir.

Yıllık asansör kontrolleri sırasında hangi temel unsurlar incelenir?

Asansör periyodik kontrolleri sırasında temel sağlık ve güvenlik gereklilikleri açısından asgari şartların sağlandığının kontrolü amacıyla ilgili ürün standardına göre inceleme yapılmaktadır.

Asansör muayenesi sırasında en sık rastlanan sorunlar nelerdir, bir asansörün muayeneden geçememesi durumunda izlenen süreç nasıldır?

Asansörlerin yıllık kontrolleri sırasında rastlanan sorunlardan bazıları; bina yöneticilerinin muayeneye izin vermemesi, servis firmasının nezaret etmemesi, asansörün tescil muayenesi sonrasında servise açılmaması, mekanik ve elektriksel arızaların oluşması, vs.

Bir asansörün kırmızı (GÜVENSİZ) veya sarı (KUSURLU) olarak tespiti sonrasında etiketleme yapılarak, raporlama ile Bina sorumlusu ve servis firmasına rapor iletilir. Akabinde izin verilen süre sonunda takip kontrolü gerçekleştirilerek eksiklerin giderilip, giderilmediği yeniden değerlendirilir. Değerlendirme sonucu yine kırmızı (GÜVENSİZ) ise, ilgili idareye mühürleme yapılması için ve İlgili İl Müdürlüğüne bilgi amaçlı yazılı bildirim yapılır.

Asansör muayene kuruluşları gerçekleştirdikleri muayenelerin sonuçlarını ne şekilde belgelemekte ve raporlamaktadır?

A Tipi Muayene Kuruluşları ilgili idare sınırları içinde yaptıkları asansörlerin yıllık periyodik kontrolleri sonrasında asansöre ait muayene raporlaması yaparak, muayene sonuçlarına ilişkin derhal bilgi etiketi ile asansörün durumuna ilişkin iliştirir. Etiket sonucuna ilişkin tespitlerin yer aldığı rapor ile duruma ilişkin değerlendirme kayıtları yer alır. Bu rapor bina sorumlusu ve asansör firmasına iletilir. Raporun iletilmesi ile servis firması gerekli iyileştirme çalışması yapmak üzere bina sorumlusu ile temasa geçer.

A Tipi muayene kuruluşlarının görevlerini yerine getirebilmek için yetkilendirme süreçleri nasıl gerçekleşmektedir?

Asansör periyodik kontrol faaliyeti konusunda yetkilendirilmek için öncelikle TÜRKAK (Türk Akreditasyon Kurumu) tarafından akredite olmak gerekmektedir. Akreditasyonun akabinde ilgili Bakanlık (Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı) başvuru yapılarak yetkilendirme alınmaktadır. Yetkilendirme sonrasında TÜRKAK akreditasyon çevrimi (4 Yıl) içinde 2 gözetim denetimi yaparak yetkinlik şartlarını sağladığını doğrulamaktadır. Akreditasyon devamı boyunca Bakanlık gerekli görmesi halinde denetimler yaparak yeterliliği gözden geçirmektedir. Akreditasyon yenileme sonrasında Bakanlık yetkilendirme süreci tekrarlanır.

Asansör sahipleri ve yöneticileri için yıllık kontrol ve muayene süreciyle ilgili bilgilendirme nasıl yapılıyor? Yıllık kontroller dışında, asansörler için önerilen ek güvenlik kontrolleri var mı?

Asansör işletme ve bakım yönetmeliği kapsamında yer alan asansörlere ilişkin yıllık kontroller asansör periyodik kontrol yönetmeliği kapsamında gerçekleştirilmektedir. Asansör periyodik kontrolleri binanın talebi, resen, tarama sonucunda tespit edilmesi ve ilgili idare tarafından iletilen listeler kapsamında planlaması gerçekleştirilir. Planlama için Bina sorumlusu ve servis firma bilgileri teyit edilerek, 3 gün öncesinden bilgilendirme yapılır. Akabinde Muayene günü tekrar aranarak muayene gerçekleştirilmesine ilişkin bilgiler tekrar bina sorumlularına iletilir. Bina yöneticisinin izin vermesi sonrasında yıllık kontroller gerçekleştirilmektedir. Asansörler için yıllık kontrollere ilaveten düzenli aylık bakım sözleşmesi imzalanan yetkili servis firmaları ile aylık bakımları gerçekleştirilir. Bakım firmasının aylık bakımları veya arıza bildirimleri sonrasında oluşan tespitleri ile yıl içinde kontrolleri sağlanmış olur.

Asansör güvenliği ile ilgili Türkiye’nin politikaları kapsamında en güncel yönetmelikler ve standartlar nelerdir?

Asansör güvenliği kapsamında ilk akla gelen mevzuata ilişkin aşağıda listelemeye çalışalım:

AB mevzuatı ile uyum çerçevesinde

- 7223 Sayılı Ürün Güvenliği Kanunu,

- 2014/33/AB Asansör Yönetmeliği,

- Piyasa Gözetimi ve Denetimi Yönetmeliği,

- Onaylanmış Kuruluşların Görevlendirilmesi, İzlenmesi ve Denetlenmesinde Esas Alınacak Temel Kriterler Tebliği,

- İlgili uyumlaştırılmış (harmonize) standartlar (TS EN 81-20, TS EN 81-50, TS EN 81-28, TS EN 81-70, TS EN 81-71, TS EN 81-72, TS EN 81-73, TS EN 81- 77 tasarım standartları dışında ürün standartları TS EN 12385, TS EN 13411, TS EN 8100-33 ürün standartları, vs.)

Ulusal Yasal düzenlemelerimiz,

- Planlı Alanlar İmar Yönetmeliği,

- Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik,

- Büyükşehir İmar Yönetmelikleri,

- Asansörlerin Tasarımına İlişkin Usul ve Esaslara Dair Tebliğ,

Asansör muayene ve kontrol sürecinde, hangi teknolojik araç ve yöntemlerden faydalanılmaktadır?

Asansör yıllık kontrol sürecinde aşağıdaki araçlar ve kullanım amaçları açıklanmıştır:

- Lüksmetre: Aydınlatma şiddeti ölçümü,

- Takometre: Hız ölçümü,

- Pensampermetre/Pensmultimetre: Akım ve voltaj ölçümü ile topraklama kısa devre kontrolü,

- Kuvvet ölçer: Kapı kapama kuvvet ve kapı çarpma enerji ölçümü, - Şeritmetre: Boyutsal ölçüm,

- Kumpas: boyutsal ölçüm,

- Üçgen anahtar: kapı açma uygunluğu,

- Alçak gerilim dedektörü ve el feneri: elektrik voltaj ölçümü ve aydınlatma amacıyla,

- Kişisel koruyucu donanımlar: tehlike önleyici iş ekipmanları,

- Küresel yer belirleme sistemine uyumlu ve Bakanlık web servislerine veri tabanına veri gönderebilecek özellikte tablet veya benzeri mobil elektronik cihaz: Raporlama ve konum bilgisi alabilme.

Asansör kazalarının önlenmesi muayene kuruluşlarının rolü nedir? Acil durum ve kurtarma sistemlerinin muayenesi sırasında nelere dikkat edilir?

Asansör kazalarının önlenmesi amacıyla önleyici faaliyet olarak yıllık kontrol faaliyeti gerçekleştirilmektedir. Ülkemizde bu kontrolleri A Tipi Muayene Kuruluşları yürütmektedir. Muayene kuruluşlarının faaliyetleri Ülkemizdeki yasal düzenlemeler ile süreç sorumluları tarafından denetlenmekte ve takip edilmektedir. Muayene kuruluşları sayesinde muayene edilen asansörlerin servis hizmetlerinin yeterliliği tespit edilmekte, kazaya sebep olma olasılığı azaltılmakta ve asansörlerin ömrü boyunca takip edilerek izlenebilirlik ve asansöre ait sorumlu kaydedilmektedir.

Asansör periyodik kontrol faaliyeti sırasında acil durum ve kurtarma sistemleri her asansör için kontrol edilmektedir. Bu kontrol ile kurtarma hizmetleri sırasında ihtiyaç duyulan tüm mekanik ve elektriksel ihtiyaçlar gözden geçirilmekte ve uygunluk ile yeterlilik değerlendirilmektedir. Tasarımda öngörülen kurtarma hizmetinin uygulanabilir tanımlı metodunun yeterliliği ve fonksiyonu kontrol edilmektedir. Öncelikle muayene sırasında ilgili talimatın uygunluğu gözden geçirilir, akabinde muayene ile talimatın aşamaları gözden geçirilerek fonksiyon ile kurtarma faaliyetinin gerçekleştirebildiği gözlemlenerek, işlemler sırasında herhangi bir hasar olup olmadığı gözlemlenir. Kurtarma operasyonu sırasında mekanik olarak hareketli parçalar ve elektriksel parçalara temas olmamalıdır. Temas etme olasılığı olan parçalara karşı dikkatli olunmalıdır.

Asansörlerin enerji verimliliği ve çevresel etkileri muayene sürecinde değerlendiriliyor mu?

Asansör periyodik kontrol yönetmeliği kapsamında asansörlerin enerji verimliliğine ilişkin değerlendirme bulunmamaktadır. Sadece bölgesel olarak kuyu, kabin, kabin üstü ve makine dairesi yüzeylerinde temizlik faaliyeti sorgulanmakta olup, atık konusunda herhangi bir kriter sorgulanmamaktadır.

Muayene standartları ve prosedürleri zaman içinde nasıl değişti, sürekli gelişen bu sektör için gelecekte asansör muayene ve kontrolleri ile ilgili beklenen gelişmeler ve yenilikler nelerdir?

Ülkemizde ilk periyodik kontroller 1995 yılında ilgili idare olan Belediyeler tarafından yapılmak üzere tanımlandı ancak yeterli personel ve mevzuatın uygulanamaması ile başarılı olamadı. Asansör yıllık kontrolleri 1.1.2012 yılından itibaren A Tipi Muayene Kuruluşları tarafından yürütülmeye başladı. Bu tarihten sonra ilgili ürün standardı şartlarında oluşan değişiklik ile birlikte muayeneler imal yılı ve ilgili kullanım iznine (ruhsata) bağlı olarak asansör ürün şartlarına göre değerlendirilmeye başlandı. 2015 yılında yapılan düzenleme ile tüm muayene kuruluşları ilgili ürün standartları ve asansör güvenlik seviyesinin iyileştirilmesi standardı (TS EN 81-80) dikkate alınarak 4 yıllık iyileştirme süreci başlatıldı. Ancak ilgili yönetmelik iptal edilmesi sonrasında asansör periyodik kontrol faaliyeti 2019 yılında yeniden yayınlandı. Ancak bu sefer iyileştirmeye ilişkin süreç yarım kalmıştı. 2022 yılında yayımlanan değişiklik sonrasında güvenlik seviyesi iyileştirilmesi güncel halini almıştır.

Gelecek zamanda neler olacağı konusunda periyodik kontrol kriterlerinde seviyenin iyileştirilmesi devam edecektir. Gelişen teknoloji ve akabinde bileşenlerin iyileştirilmesi güvenlik seviyelerinde yenilikleri de beraberinde getirecektir. Ürün standartlarında oluşan Pazar payı genişletme çalışmaları standartlar arasında uyumu ve öngörülen güvenlik seviyelerini mutlaka yukarı çıkaracaktır. Bu bileşenlerdeki iyileşme ve güvenlik risklerinde meydana gelen tedbirler standartlarda yer alacak ve bunların sorgulanması yine standartlar ve kriterlerde de yer alacaktır. İlerleyen zamanda enerji verimliliği ve çevre kirliliği ile ilgili kriterlerinde yer alması konusunda çalışmalar mutlaka dikkate alınmalıdır.

 Asansör muayene ve kontrolleri ile ilgili Bakanlık tarafından güncelleme yapılacağı konuşuluyor, bu konu hakkında neler söyleyeceksiniz?

En son yaşanan Aydın KYK Kız Yurdunda meydana gelen kaza sonrasında yasal düzenleme ile beklentiler ortaya çıkmış ve bu konuda Bakanlık tarafından düzenleme yapılması beklentisi ortaya çıkmıştır. Detaya girmeden kaza öncesinde kriterlerin iyileştirilmesi ve güvenlik seviyelerinin yeniden gözden geçirilmesi planlanmış ve çalışmalar başlamıştı. Kaza sonrasında çalışmalar Bakanlık himayesinde muayene kuruluşları olarak hızlı ve başarılı şekilde tamamlanarak Bakanlığa iletilmiş ve Sektör paydaşları ile bilgi alışverişi yapılmaktadır. İlerleyen günlerde son hali verilerek yayımlanması beklenmektedir.