Asansör muayene ve kontrollerinin amacı nedir, ne sıklıkla yapılmalıdır?

Bu muayenenin amacı, asansörün can ve mal güvenliği açısından kullanıma uygunluğu ile ilgili yapılan ayrıntılı muayenedir. Asansör muayeneleri ile asansörün kullanıma uygun olup olmadığı ile ilgili bir değerlendirme yapılmaktadır. Ayrıca yine muayeneler vasıtası ile asansöre bakım yapan firmaların ve yöneticilerin görevlerini yerine getirip getirmediği de tespit edilir.

T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından 05 Kasım 2011 tarih ve 28106 sayılı Resmi Gazete’ de yayımlanan Asansör Bakım ve İşletme Yönetmeliği’ne göre, 01 Ocak 2012 tarihinden itibaren asansörlerin periyodik kontrollerini akredite olmuş A Tipi Muayene Kuruluşlarının yapması zorunluluğu getirilmiştir. 4 Mayıs 2018 tarih ve 30411 sayılı Resmi Gazete ’de yayımlanan Asansör Periyodik Kontrol Yönetmeliği uyarınca, Asansör Yönetmeliği (2014/33/AB) doğrultusunda piyasaya arz edilen ve Asansör Yönetmeliği’nin (2014/33/AB) yürürlüğe girmesinden önce monte edilmiş olan ve halen faal durumda bulunan asansörlerin muayenelerinin gerçekleştirilerek uygunluk değerlendirme işlemlerinin yılda en az bir kez yapılması zorunludur.

Yıllık asansör kontrolleri sırasında hangi temel unsurlar incelenir?

Tabi ki muayenelerde can ve mal güveliğini en aza indirmek için birçok unsuru göz önünde bulunduruyoruz. Fakat muayenelerde incelenen temel unsurlar; taşıyıcılar, asılma ve destek şekilleri, yükün kontrolü, kullanılan makinenin tasarıma uygunluğu, kabin içindeki ve dışındaki kişilerin güvenliği olarak sayabiliriz.

Her asansörün taşıyıcısı bir kabin olmalıdır. Bu kabin, asansör monte eden tarafından belirlenen, asansörün taşıyacağı azami kişi sayısına ve anma yük değerine karşılık gelen boşluğu ve mukavemeti sağlayacak şekilde tasarlanıp ve imal edilmesi gerekmektedir.

Kabinin asılma ve/veya destek şekilleri, bunların bağlantıları ve diğer uç parçaları, kullanım şartlarını, kullanılan malzemeyi ve imalat şartlarını dikkate almak suretiyle, yeterli bir seviyede toplam güvenliği temin etmek ve kabinin düşme riskini asgariye indirmek üzere seçilmeli ve tasarlanmalıdır. Kabini asmak için halatlar veya zincirler kullanıldığı takdirde, her birinin ayrı tutturma noktası olan en azından iki bağımsız halat veya zincir bulunmalıdır. Bu gibi halat veya zincirlerin, sabitlenmesi veya çevrim oluşturulması gerekli olmadığında, hiçbir bağlantı veya ek yerinin olmaması gerekir.

Asansörler, hesaplanan yük aşıldığında normal çalışmasını önleyecek şekilde tasarlanırlar, imal edilirler ve monte edilirler. Asansörler, aşırı hız sınırlayıcı cihaz donanımına sahip olmalıdır. Bu donanım asansör monte eden tarafından öngörülen azami süratte ve hesaplanan yükte kabini durdurabilmelidir. Bu donanım yardımıyla oluşacak durdurma işlemi, yük şartları ne olursa olsun kabin içindekilerine zarar verecek bir ters ivmeye sebebiyet vermemelidir.

Bütün insan asansörlerinin kendi bağımsız asansör makinesinin bulunması gerekir. Bu makine, kabinin taşıyabileceği yüke göre monte eden tarafından seçilmiş olmalıdır.

 Ayrıca Asansör monte eden ve yönetici, asansör makinelerinin ve asansörün diğer ilgili aksam ve parçalarının bulunduğu yerlere, acil durum ve bakım halleri dışında girilememesini sağlamalıdır.

Kabin dışındaki kişilere yönelik tedbirler alınmalıdır. Asansör kabinin hareket ettiği asansör kuyusuna, acil durum ve bakım halleri dışında, ulaşılamamasını temin edecek güvenlik önlemleri tasarlanır ve yapılır. Bir kişi bu boşluğa girmeden önce asansörün normal kullanımı imkânsız hale getirilmelidir. Asansör, kabin uç pozisyonlarından birindeyken ezilme riskini önleyecek şekilde tasarlanır ve yapılır. Uç pozisyonların ötesinde serbest boşluk veya sığınma alanı ile bu amaç sağlanır. Kabinin katlardan giriş ve çıkışları, tasarlanmış kullanım şartları için yeterli mekanik dayanıma sahip asansör kapıları ile donatılmış olması gerekir. Kilitleme sistemi normal çalışma esnasında; Bütün durak kapıları kapalı ve kilit tertibatı kilitli olmadığı takdirde, kasıtlı veya kasıtsız olarak çalıştırılsa dahi kabinin hareketine başlamasını, kabin hâlâ hareket halindeyken ve önceden belirlenmiş kat seviyesi dışında iken durak kapılarının açılmasını, önlemesi gerekir.

Kabin içindeki kişilere yönelik tedbirler alınmalıdır. Asansör kabini, havalandırma açıklıkları haricinde sabit tavan ve taban dahil olmak üzere tam boy duvarlarla tamamen kapalı olmalı ve tam boy kapıları olmalıdır. Bu kapılar kapalı olmadığı sürece, kabinin hareket etmemesini ve eğer kapılar açıksa durma konumuna gelmesini temin edecek şekilde tasarlanır ve monte edilir. Kabin ile asansör kuyusu arasına düşme riski varsa veya kat seviyesinde kabin yoksa asansör iki durak seviyesi arasında durduğunda, kabin kapıları kapalı ve kilitli olmalıdır.

Asansör montaj ve bakım firmalarından bağımsız olarak görev yapan muayene kuruluşlarının tarafsız bir şekilde değerlendirme yapması gerekmekte, peki bu kontroller sonrasında asansör firmaları ile nasıl bir ilişki kurulmakta?

Muayene kuruluşlarının asansör montaj ve bakım firmalarından bağımsız olarak tarafsız bir değerlendirme yapması, güvenilir ve güvenli asansör sistemlerinin sağlanması açısından oldukça önemlidir. Bu tarafsızlık, asansör sistemlerinin güvenlik standartlarına uygunluğunu değerlendirmeyi ve muayene kuruluşunun bağımsızlığını sürdürebilmesini sağlar.

Muayene kuruluşları, asansör sistemlerini bağımsız bir şekilde değerlendirir ve uygunluk durumunu raporlar. Bu raporlar, asansör sistemlerinin güvenlik, uygunluk ve performans açısından değerlendirmesini içerir. Asansör firmaları, muayene kuruluşlarının sunduğu değerlendirme raporlarına dayanarak, müşterilere güven vermesine yardımcı olabilir. Ayrıca asansör firmaları muayene sonuçlarına dayanarak sürekli iyileştirme süreçlerini uygulayabilirler.

Asansör muayeneleri sırasında en sık rastlanan sorunlar nelerdir, bir asansörün muayeneden geçememesi durumunda izlenen süreç nasıldır?

Muayene sırasında en sık rastlanan sorunlardan başlıcaları şunlardır; yönetici/ bakım personeli ile muayene mühendisi arasındaki iletişim problemleri, iş sağlığı ve güvenliği bilinci düzeyinin yetersiz olması, yönetici/bakım personelinin muayene mühendisine sözlü mobbing uygulaması, deney ve testler sırasında meydana gelen elektriksel ve mekanik problemler olarak söyleyebiliriz.

Bir asansörün muayeneden geçememesi demek güvensiz olarak tanımlanan kırmızı etiket alması veya kusurlu olarak tanımlanan sarı etiket alması demektir.

Güvensiz olarak tanımlanan asansöre, muayene kuruluşu tarafından kırmızı renkli bilgi etiketi iliştirilir. Yöneticiye kırmızı renkli bilgi etiketi iliştirilmiş olan asansörün kullandırılmaması ve altmış gün içerisinde güvenli hale getirilmesinin sağlanmasına dair bilgi verilir. Bu süre sonunda, muayene kuruluşu tarafından takip kontrolü yapılır. Takip kontrolü neticesinde güvenli hale getirilmediği belirlenen asansör, ilgili idare tarafından ana besleme sisteminden elektriğinin kesilerek mühürlenmesi yoluyla hizmetten men edilir.

Kusurlu olarak tanımlanan asansöre, muayene kuruluşu tarafından sarı renkli bilgi etiketi iliştirilir. Yöneticiye, sarı renkli bilgi etiketi iliştirilmiş olan asansörün yüz yirmi gün içerisinde güvenli hale getirilmesinin sağlanmasına dair bilgi verilir. Bu süre sonunda, muayene kuruluşu tarafından takip kontrolü yapılır. Takip kontrolü neticesinde güvenli hale getirilmediği belirlenen asansör, ilgili idare tarafından ana besleme sisteminden elektriğinin kesilerek mühürlenmesi yoluyla hizmetten men edilir.

İlgili idare tarafından ana besleme sisteminden elektriğinin kesilerek mühürlenmesi yoluyla hizmetten men edilen asansörün güvenli hale getirilmesine yönelik düzeltme işleminin başlatılabilmesi için bina sorumlusu tarafından ilgili idareye ve işlem sonrası gerekli takip kontrolü için A tipi muayene kuruluşuna başvurulur.

Asansör muayene kuruluşları gerçekleştirdikleri muayenelerin sonuçlarını ne şekilde belgelemekte ve raporlamaktadır?

Muayene mühendisi bakanlığımızın belirlediği kontrol listesine göre asansörde bulunan eksiklikleri tespit eder ve tespit ettiği eksiklikleri elektronik ortamda kayıt altına alır. Muayene sonuçları dört grupta değerlendirilir.

Kusursuz olarak tanımlanan asansöre, muayene mühendisi tarafından yeşil renkli bilgi etiketi iliştirilir.

Hafif kusurlu olarak tanımlanan asansöre muayene mühendisi tarafından mavi renkli bilgi etiketi iliştirilir.

Kusurlu olarak tanımlanan asansöre muayene mühendisi tarafından sarı renkli bilgi etiketi iliştirilir.

Güvensiz olarak tanımlanan asansöre muayene mühendisi tarafından kırmızı renkli bilgi etiketi iliştirilir.

Elektronik ortamda online olarak oluşturulan rapor, periyodik kontrolün tamamlandığı tarihte muayene mühendisi tarafından tanzim edilir ve periyodik kontrol tarihini takip eden en geç üç iş günü içerisinde sorumlu teknik yönetici tarafından onaylanır. Teknik yönetici tarafından onaylanan rapor muayene firmaları tarafından bakanlığımızın veri tabanına aktarılır.

Güvensiz veya kusurlu olarak tanımlanan asansöre ait rapor, onaylandığı tarihi takip eden iş gününde, hafif kusurlu veya kusursuz olarak tanımlanan asansöre ait rapor, onaylandığı tarihten itibaren en geç üç (3) iş günü içerisinde ilgili idareye, asansör monte edene veya onun yetkili servisine ve bina sorumlusuna muayene kuruluşu tarafından elektronik posta veya kısa mesaj (SMS) yoluyla iletilir. Bina sorumlusunun atanmadığı veya atanamadığı durumlarda rapor bütün kat maliklerine veya kat malikinin/ maliklerinin bağlı bulunduğu muhtarlığa A tipi muayene kuruluşunca iletilir.

A tipi muayene kuruluşlarının görevlerini yerine getirebilmek için yetkilendirme süreçleri nasıl gerçekleşmektedir?

Muayene kuruluşlarının görevlerini yerine getirebilmeleri için yetkilendirme süreçleri genellikle belirli bir düzen ve standartlar üzerinde yürütülen resmi bir süreçtir. Bu yetkilendirme süreci, muayene kuruluşlarının belirli standartlara ve yeterliliklere uygun olduklarını ve bağımsız bir şekilde muayene görevlerini yerine getirebileceklerini göstermek amacıyla gerçekleştirilir.

A tipi muayene kuruluşu olmak için öncelikle Türk Akreditasyon Kurumu TÜRKAK’ tan TS EN ISO/IEC 17020 standardında akredite olmanız gerekli. TÜRKAK’ tan bu akreditasyon alındıktan sonra yetki almak üzere T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’na başvurulur. 4 Mayıs 2018 tarih ve 30411 sayılı Resmi Gazete ’de yayımlanan Asansör Periyodik Kontrol Yönetmeliği şartlarını sağlayan A Tipi Muayene Kuruluşu, Bakanlık Sanayi Genel Müdürlüğü tarafından yetkilendirilir. Yetkilendirme bilgisi ve süresi Bakanlık internet sitesinden kamuoyuna duyurulur.

Asansör sahipleri ve yöneticileri için yıllık kontrol ve muayene süreciyle ilgili bilgilendirme nasıl yapılıyor? Yıllık kontroller dışında, asansörler için önerilen ek güvenlik kontrolleri var mı?

Bina yöneticisi ve bakım firması tespit edildikten sonra iletişime geçilerek bir yıl önceki periyodik kontrol tarihine göre planlama oluşturulur. Daha sonra yönetici ve bakım firmasına muayene tarihi elektronik posta veya kısa mesaj yoluyla muayene tarihinden en az 3 gün önce bilgilendirme yapılır. Muayene, belirlenen gün ve saatte tarafların katılımıyla gerçekleştirilir.

Bina sorumlusu, TSE Hizmet Yeterlilik Belgesine sahip yetkili servis ile bakım sözleşmesi imzalaması gerekir. İmzalanan bakım sözleşmesi ne göre yetkili servis asansörün her ay düzenli bir şekilde aylık bakımlarını yapmalıdır.

Asansör güvenliği ile ilgili Türkiye’nin politikaları kapsamında en güncel yönetmelikler ve standartlar nelerdir?

29.06.2016 tarihin de 2014/33/AB Asansör Yönetmeliği, 04.05.2018 tarihin de Asansör Periyodik Kontrol Yönetmeliği, 06.04.2019 tarihinde Asansör İşletme ve Bakım Yönetmeliği, 11.03.2022 tarihinde Asansör Piyasa Gözetimi ve Denetimi Yönetmeliği, 03.07.2017 tarihinde Planlı Alanlar İmar Yönetmeliği yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

Asansör muayene kapsamında yararlandığımız standartlar başlıca şunlardır;

TS EN 81-20: Asansörler-Yapım ve Montaj İçin Güvenlik Kuralları- İnsan Ve Yük Taşıma amaçlı Asansörler- Bölüm 20 : İnsan ve Yük Asansörleri

TS EN 81-50: Asansörlerin yapımı ve kurulumu için güvenlik kuralları - İnceleme ve deneyler - Bölüm 50: Asansör bileşenlerinin tasarım kuralları, hesaplamaları, incelemeleri ve deneyleri

TS EN 81-28: Asansörler – Yapım ve montaj için güvenlik kuralları – Yolcu ve yük asansörleri - Bölüm 28: Yolcu ve yük asansörlerinde uzaktan alârm Direktif: 2014/33/AB

TS EN 81-58: Asansörler – Yapım ve montaj için güvenlik kuralları - Muayene ve deneyler – Bölüm 58: Kat kapıları için yangına karşı dayanıklılık deneyi Direktif : 2014/33/AB

TS EN 81-71: Asansörler – Yapım ve Montaj için Güvenlik Kuralları: Yolcu ve Yük Asansörleri için Özel Uygulamalar – Bölüm 71: Kasıtlı Tahribata Karşı Dayanıklı Asansörler

TS EN 81-72: Asansörler – Yapım ve montaj için güvenlik kuralları - Yolcu ve yük asansörleri için özel uygulamalar – Bölüm 72: İtfaiyeci asansörleri Direktif: 2014/33/AB

TS EN 81-70: Asansörler - Yapım ve montaj için güvenlik kuralları - Yolcu ve yük asansörleri için özel uygulamalar - Bölüm 70: Engelliler dâhil yolcu asansörleri için erişilebilirlik Direktif: 2014/33/AB

TS EN 81-73: Asansörler – Yapım ve montaj için güvenlik kuralları- Yolcu ve yük asansörleri için özel uygulamalar – Bölüm 73: Yangın anında asansörlerin davranışı Direktif: 2014/33/AB

TS EN 81-80: Asansörler - Yapım ve montaj için güvenlik kuralları-Mevcut asansörler-Bölüm 80: Mevcut yolcu ve yük asansörlerinin güvenliğini geliştirme kuralları

TS EN 81-21: Asansörler - İnsan ve Yük Taşımak için - Yapılış ve Tesis ile İlgili Güvenlik Kuralları - Bölüm 21: Mevcut Binalarda İnsan ve Yük/İnsan Taşıma için Yeni Asansörler

TS EN 81-22: Asansör yapımı ve kurulumu için güvenlik kuralları- İnsan ve Yük taşımacılığı için asansörlerBölüm 22: Eğik düzlem için elektrikli asansörler

Asansör muayene ve kontrol sürecinde, hangi teknolojik araç ve yöntemlerden faydalanılmaktadır?

Muayenelerde kullanılacak gerekli olan ölçüm donanımları, 4 Mayıs 2018 tarih ve 30411 sayılı Resmi Gazete ’de yayımlanan Asansör Periyodik Kontrol Yönetmeliği’nde Bakanlığımız tarafından belirlenmiştir. Bunlar; Lüksmetre, Takometre, Pensampermetre / Pensmultimetre, Kuvvetölçer, Şeritmetre, Kumpas, Üçgen anahtar, Alçak gerilim dedektörü ve el feneri, Küresel yer belirleme sistemine uyumlu ve Bakanlıkweb servislerine veri gönderebilecek özellikte tablet veya benzeri mobil elektronik cihazlardır.

Muayenelerde cihazlardan alınan sonuçların güvenilir olması için Türk Akreditasyon Kurumu’nun yayımladığı Asansör Periyodik Kontrolleri İçin Akreditasyon Rehberi’ ne göre (R.50.10) kalibrasyon, ara doğrulama ve bakım yapılmalıdır.

Asansör kazalarının önlenmesinde muayene kuruluşlarının rolü nedir? Acil durum ve kurtarma sistemlerinin muayenesi sırasında nelere dikkat edilir?

Asansör kazalarının önlenmesi için muayene kuruluşları önemli bir rol oynamaktadır. Muayene kuruluşları, asansörlerin düzenli olarak kontrol edilmesi ve güvenlik standartlarına uygunluğunun sağlanması amacıyla görev yaparlar. İşte muayene kuruluşlarının asansör kazalarının önlenmesindeki rolü:

• Muayene kuruluşları, asansörlerin düzenli periyodik muayenelerini gerçekleştirerek, cihazın teknik durumunu değerlendirirler. Bu muayeneler, asansörün güvenli çalışmasını sağlamak ve herhangi bir aksaklığın erken tespit edilmesine yardımcı olmak amacıyla yapılır.

• Muayene kuruluşları, asansörün tasarımı, kurulumu ve işleyişi ile ilgili teknik değerlendirmeler yaparlar. Bu değerlendirmeler, güvenlik standartlarına uygunluğun sağlanmasına ve potansiyel risklerin belirlenmesine yardımcı olur.

• Muayene kuruluşları, asansörlerin güvenlik standartlarına uygun olduğunu belgelendirirler. Bu belgeler, asansörün kullanımına ve işletmeye uygun olduğunu gösterir ve yetkililere güvenlik konusunda bilgi sağlar.

• Muayene kuruluşları, yerel yasal düzenlemelere ve ulusal güvenlik standartlarına uyum sağlanmasına yardımcı olurlar. Bu, asansörlerin yasal düzenlemelere ve standartlara uygun olarak işletilmesini ve muayenelerin zamanında yapılmasını sağlar.

Muayene kuruluşları, asansörlerdeki arızaları ve potansiyel güvenlik risklerini değerlendirirler. Bu sayede, asansörlerde olası kazaların önlenmesine ve gerekli önlemlerin alınmasına katkı sağlarlar. Muayene kuruluşlarının yukarıda bahsedilen rolleri, asansörlerin güvenli bir şekilde kullanılmasını sağlamak ve olası kazaların önüne geçmek amacıyla önemlidir. Bu kuruluşlar, asansörlerin düzenli bakıma alınması ve güvenlik standartlarına uygunluğunun sürekli olarak kontrol edilmesiyle güvenli bir ulaşım ortamının oluşturulmasına katkıda bulunurlar.

Acil durum ve kurtarma sistemleri, asansör muayeneleri sırasında özel bir önem taşır çünkü bu sistemler, asansörde olası acil durumları ve kurtarma operasyonlarını yönetmek için tasarlanmıştır. Asansör muayeneleri, genel güvenlik standartlarına uygunluğun yanı sıra acil durum ve kurtarma sistemlerinin düzgün çalışmasını da sağlamak amacıyla yapılır. Bu kontroller, asansörlerin güvenli bir şekilde kullanılabilmesi ve acil durumlarla başa çıkabilmesi için önemlidir.

Asansörlerin enerji verimliliği ve çevresel etkileri muayene sürecinde değerlendiriliyor mu?

Evet, asansörlerin enerji verimliliği ve çevresel etkileri muayene sürecinde değerlendirilebilmektedir. Enerji verimliliği ve çevresel etkiler, günümüzde sürdürülebilirlik ve çevre koruma hedefleri gözetilerek önemli bir odak noktası haline gelmiştir. Asansör muayene süreçleri, bu faktörlere yönelik belirli kriterleri içerebilir. Örneğin, asansörlerin üretim aşamalarından kullanım ömürlerine kadar olan süreçteki çevresel etkiler değerlendirilebilir. Bu, malzeme seçimi, üretim süreçleri, enerji tüketimi, atık yönetimi ve geri dönüşüm gibi faktörleri içerir. Muayene sırasında, asansörde kullanılan akıllı ve enerji tasarruflu teknolojiler değerlendirilebilir.

Bu tür değerlendirmeler, asansörlerin daha çevre dostu ve enerji verimli olmasını sağlamak amacıyla yapılmaktadır.

Muayene standartları ve prosedürleri zaman içinde nasıl değişti, sürekli gelişen bu sektör için gelecekte asansör muayene ve kontrolleri ile ilgili beklenen gelişmeler ve yenilikler nelerdir?

Muayene standartları, zaman içinde teknolojik gelişmeler, güvenlik standartları ve çevresel düzenlemeler gibi birçok faktörden dolayı değişim gösterdi. Bu değişiklikler, genellikle daha güvenli ve daha etkili muayene süreçlerini sağlamak, güncel güvenlik standartlarına uyum sağlamak veya çevresel etkileri azaltmak amacıyla yapılmıştır.

Asansör muayene ve kontrolleriyle ilgili gelecekte beklenen gelişmeler, teknolojik yenilikler, sürdürülebilirlik, veri analitiği ve otomasyon gibi alanları içerebilir.

İlerleyen zamanlarda asansör muayene ve bakımında robot teknolojileri kullanılabilir. Örneğin, robotlar, asansör kabinleri içinde incelemeler yapabilir veya zorlu erişim noktalarına ulaşarak muayene işlemlerini gerçekleştirebilir. Yapay zeka algoritmaları, muayene sırasında elde edilen verileri analiz ederek potansiyel arızaları ve güvenlik risklerini tespit edebilir. Bu, asansör muayene süreçlerini daha hızlı ve etkili hale getirebilir.

Gelecekteki asansör muayene ve kontrollerinde daha fazla otomasyon, veri kullanımı ve akıllı teknolojilerin ön plana çıkması bekliyorum.

Asansör muayene ve kontrolleri ile ilgili Bakanlık tarafından güncelleme yapılacağı konuşuluyor, bu konu hakkında neler söyleyeceksiniz?

Güncellemeler, asansör güvenliğini artırmak, teknolojik gelişmeleri yansıtmak veya daha etkin bir düzenleme sağlamak amacıyla gerçekleştirilir. Bu tür güncellemeler, paydaşlar için önemlidir. Çünkü uygunluk sağlamak ve güncel standartlara uyumlu olmak önemlidir.