Farklı asansör tiplerinin yaygınlaşmaya başlaması ve buna paralel olarak bina yüksekliklerinin artması ile konfor ve güvenlik önlemleri önem kazanmıştır. Kontrol ve denetim ihtiyaçları doğmuş ayrıca artan taleple birlikte yeni ürünlerin ortaya çıkması rekabet ortamının oluşması ile devam etmiştir. Kontrol ve denetimler firmalara belgelendirme zorunlulukları, standartlar ve yönetmelikler ortaya çıkarmıştır. Tasarım ve hesap yükümlülükleri mühendislik faaliyetlerinin artmasını gerektirmektedir.

İnsan faktörünün olduğu her yerde can güvenliği büyük önem arz etmektedir. Bu sebeple asansörlerde çok fazla güvenlik ekipmanı bulunur. Bunlardan en önemlilerinden biri de asansör kapılarıdır. Asansör kapıları asansörü kullanan kişileri korumak amacı ile hareket anında kabin içerisine hapseder. Ayrıca bina içerisindeki kişileri asansör kuyu boşluğundan korur.

Asansör kapıları sadece dışarıdan ve içeriden insanları korumakla kalmaz çalışma esnasında da çarpma koruması, açık kalmasına karşı emniyet switchleri, geri kapatma yayları, arıza emniyetleri gibi birçok kademeli güvenlik önlemine sahiptir. Otomatik kapıların hareketini sağlayan kontrol sistemi de bunlardan biridir. Kapının hareketini sağlamasının yanında konforlu ve güvenli olması temel gereksinimdir. Kabin kapılarında bulunan bu sistem kapıyı hareket ettiren bir motor ve bu motoru kontrol eden bir elektronik karttan oluşur. Elektronik kontrol kartı motor sürücü devresine ek olarak bazı güvenlik önlemlerini yerine getiren ekipmanlar ve görevler de üstlenir. Ayrıca asansörün ana kontrol kartı ile basit bir iletişim halindedir. Ana kontrol kartından gelen emirleri yerine getirerek geri bildirimler gönderir. 

Asansör kapıları, kabin iç yüzeyi ve butonlar ile birlikte son kullanıcının temas edebildiği asansörün üç kısmından biridir. Diğer komponentler asansörü kullananlar tarafından görülmez veya temas edilemez.  Asansör kapılarının konforlu bir şekilde çalışmasının yanında estetik olarak da göze hitap etmesi gerekir. Asansörlerde bakım bir gereklilik olmasına karşın arıza ve tamir durumlarının daha az olması istenir. Asansör kapıları bir asansörde diğer komponentlere göre daha fazla arıza veren kısımdır.

Asansör kapıları kullanım amacı bakımından ikiye ayrılır.  Bunlardan birincisi asansör kuyusunu dışarıdan koruyan ve her katta bir tane bulunan kat kapılarıdır.  Diğeri ise kabin üzerinde bulunan ve kabin ile birlikte her kata hareket eden kabin kapısıdır. Üzerinde motor ve kontrol kartı bulunan hareketi sağlayan kapı, kabin kapısıdır. Kat kapıları kabin kapısı veyahut el yardımı ile açılır.  Kat kapılarının el yardımı ile açıldığı sistemlere ‘yarı otomatik sistemler’, kabin kapısı yardımı ile açıldığı sistemlere ise ‘tam otomatik sistemler’ denir. Kat kapılarının elle açıldığı sistemlerde kabin kapılarına ‘iç güvenlik kapıları’ ismi de verilir. Kat kapılarının otomatik olarak açıldığı sistemlerde ise kabin kapıları kat kapılarını da açtığı için ‘operatör’ olarak isimlendirilir.

Tam otomatik kabin kapıları

Teleskobik kabin kapıları

Sağ veya sola toplar (2 panel, 3 panel)

Merkezi kabin kapıları (2 panel, 4 panel, 6 panel)

Tam otomatik kat kapıları

Teleskobik kat kapıları

Sağ veya sola toplar (2 panel, 3 panel)

Merkezi kat kapıları (2 panel, 4 panel, 6 panel)

Tam otomatik kapı sistemlerinde kabin kapısı açılırken kat kapısı da beraber açılabilmesi için kaşık (skate) sistemi kullanılır. Bu kaşık sayesinde kat kapıları kabin kapısı ile beraber açılır. Kabin kapısı kapanırken ve kabin kattan ayrılırken kat kapısı kapatıcı sayesinde kapı ağırlığı veya bir yay kapanmaya yardımcı olur. Kat kapısının kapatılması için motorlu ve kontrol kartı kullanılmaz. Kapalı olduğunu teyit etmek için güvenlik anahtarı olan fiş kontaklar kullanılır.

Bu yazı Selçuk Üniversitesi Mekatronik Mühendisliği Yüksek lisans eğitimin sırasında hazırladığım “Asansör Otomatik Kapıları ve Kontrol Sistemleri” başlıklı sunum ve makalenin giriş kısmından derlenmiştir. 

Bilal ÜNALMIS
VİTAL GROUP  Ar-Ge Müdürü

Mekatronİk Mühendİsİ

teknik@vitalasansor.com