Asansörler; belirli seviyelerde hizmet veren, esnek olmayan ve yatay düzlemle 15 dereceden fazla bir açı oluşturan, raylar boyunca hareket eden bir kabine sahip olan, insanların ve yüklerin taşınmasına yarayan elektro-mekanik tesislerdir. 

İnsan hayatı ve konforu açısından büyük önem taşıyan asansörler, kot farkı bulunan yerler arasında hızlı, kolay, rahat ve güvenli taşımayı gerçekleştiren transport makinelerdir.

Bu transport makinelerde kullanılan kapılar; kat ve kabin kapıları olarak iki ana başlığa ayrılır. 

Kat kapıları tahrik şekline göre; otomatik-yarı otomatik olarak iki ana başlığa ayrılırken, yarı otomatik kapılar kendi içerisinde tek ve çift kanatlı yarı otomatik kapılar olarak iki alt gruba ayrılır. 

Otomatik kapılar ise kendi içerisinde açılma şekline göre merkezi ve teleskobik açılan otomatik kapılar ve dikey açılan kapılar olarak 3 gruba ayrılır. Bu gruplar kendi içerisinde kanat sayısına göre de alt tiplere ayrılır.  

Asansörlerde kat kapısı seçimi, taşıma kapasitesine, kullanım şekline ve mevzuatta yapılan tanımlamalara göre yapılır.

Standart şartlarına göre 700 mm genişlikten başlayarak artan genişlik ve 2000 mm yükseklikten başlayarak artan yüksekliklerde dizayn edilen asansör kapıları, asansörlerde güvenliğin temel elemanlarındandır. 

Sürekli gelişen ve yenilenen dünyamızda, teknolojinin de hızla ilerlemesiyle birlikte yapılan binaların kat sayıları arttı ve çok katlı binalar hayatımızdaki yerini aldı. Çok katlı binaların artması ile birlikte de insanların üst katlara ulaşımının kolaylaştırılması gereksinimi doğdu. Bu gereksinimi karşılamak için yapılan çalışmalar sonucunda çok çeşitli asansör sistemleri geliştirildi. Gerek yaşam kalitesinin artması gerekse inşaat teknolojilerindeki gelişmeler asansör sistemlerindeki gelişmeleri de tetikledi. Yüksek katlı konutların yapılabilmesinde önemli bir rol oynayan asansörler teknolojik gelişimleri ile insan hayatının günlük yaşamının vazgeçilmezleri olmaya başladı. Gittikçe daha konforlu, daha güvenli ve daha hızlı asansörler uygulamaya girmeye başladı.

Asansörler insan hayatı ve konforu açısından büyük önem taşıyan, kot farkı bulunan yerler arasında hızlı, kolay, rahat ve güvenli taşımayı gerçekleştiren transport makinelerdir.

Günümüzde büyük şehirlerde ve endüstri merkezlerinde gerek hızlı kentleşme ile ortaya çıkan yüksek katlı binalarda ve gerekse endüstriyel tesislerde asansör olmazsa olmazlar arasındaki yerini aldı. 

Asansörleri; yük ve insanları, kılavuz raylar arasında hareketli kabin veya platformları ile düşey doğrultuda yapının belli duraklarına taşımaya yarayan elektrikli araçlar olarak tarif edebiliriz.

Literatürde ise asansörler; belirli seviyelerde hizmet veren, esnek olmayan ve yatay düzlemle 15 dereceden fazla bir açı oluşturan, raylar boyunca hareket eden bir kabine sahip olan, insanların ve yüklerin taşınmasına yarayan elektro-mekanik tesisler olarak tanımlanır. 

Asansörlerde kullanılan kapılara baktığımızda ise bunların kat ve kabin kapıları olarak iki ana başlığa ayrıldığını görürüz. 

Kat kapıları tahrik şekillerine göre otomatik-yarı otomatik olarak iki ana başlığa ayrılırken, yarı otomatik kapılar kendi içerisinde tek ve çift kanatlı yarı otomatik kapılar olarak iki alt gruba ayrılır. 

Otomatik kapılar ise kendi içerisinde açılma şekline göre; merkezi, teleskobik açılan otomatik kapılar ve dikey açılan kapılar olarak 3 gruba ayrılır. Bu gruplar da kendi içlerinde kanat sayısına göre alt tiplere ayrılır.  

Asansörlerde kat kapısı seçimi, taşıma kapasitesine, kullanım şekillerine ve mevzuatta yapılan tanımlamalara göre yapılır.

Standart şartlarına göre 700 mm genişlikten başlayarak artan genişlik ve 2000 mm yükseklikten başlayarak artan yüksekliklerde dizayn edilen asansör kapıları, asansörlerde güvenliğin de temel elemanlarındandır. Asansör kapıları; kabin ve katlardaki kişilerin asansör kuyu boşluğuyla bağlantısını kesip, olası kazaları önlerken aynı zamanda kabin ile kuyu cidarları arasına insan organlarının veya yabancı cisimlerin girmesi-düşmesi ile oluşabilecek hayati tehlikeler ve asansörün çalışma sistemini bozabilecek etkilerin önüne geçilmesi amacıyla da kullanılır.

İnsan asansöründe bir zorunluluk olarak kullanılan kabin kapıları genel olarak üçe ayrılır. Bunlar katlanabilir kabin kapıları, yarı otomatik kabin kapıları ve otomatik kabin kapılarıdır. Katlanabilir kabin kapılarının W tipi ve D tipi olmak üzere iki modeli bulunurken, yarı otomatik kabin kapıları manuel açılan kat kapıları ile birlikte çalışan otomatik kabin kapılarıdır. Tam otomatik kabin kapıları ise otomatik kat kapıları ile birlikte çalışan kabin kapılarıdır. Bu kabin güvenlik kapısının açılma genişliği ve kaç panelli olacağı asansör kuyusunun mevcut durumuna göre tasarımcı mühendis tarafından proje aşamasında, asansör montajına başlanmadan önce belirlenir. 

Kullanım amacına göre farklılıklar gösteren asansörlerin, yine bu amaçlara göre farklılık gösterebilecek kapılara sahip olması gerekir. Örneğin üst geçit, tren istasyonu stadyum gibi kontrol altına alınması zor olan yerlerde kullanılacak asansörlerin kasıtlı tahribata karşı korumalı asansörler olması gerekir. Bu tür asansörlerde kullanılması gereken asansör kapılarının da mutlaka standart kapılardan farklı olarak kasıtlı tahribata karşı dayanıklı kapılar olması gerekiyor. Diğer yandan binanın yüksekliğine bağlı olarak değişkenlik gösteren bir başka şart da asansörlerin yangına karşı dayanıklı olmasıdır. Bu şekilde farklı özelliklere göre kapıların ihtiyacı mevzuatlarla tanımlanır. “Binaların Yangından Korunmasına Dair Yönetmelik”, asansörlerde kullanılan kapıların yangına dayanımına dair şartları belirler.

Kapılar asansörlere girip çıkmak için kullanılan ekipmanlar olarak bilinse de bu amacın dışında kuyulara giriş için bir ekipman olarak da düşünülebilir. Bunun yanında kuyulara istemsiz girişlere karşı da bir önleme tertibatı olarak da değerlendirilir. Binanın tüm katlarında bulunan kapılar, gerek normal kullanım esnasında asansör kuyusuna girilmesini engelleyen bariyerler, gerekse de binada yangın çıkması halinde yangının kuyuda ortaya çıkaracağı baca etkisini engelleyerek binada yayılmasını engelleyen ekipmanlardır. Bu özelliği de göz önünde bulundurularak kapların yangına dayanımına dair kriterler de belirlenmiştir.

Kapılar, asansörler için güvenlik ekipmanı olarak kabul edilen kilitleme tertibatları içermektedir. Kilitleme tertibatlarının standartlarda belirtilen en temel özelliği kapının kilitlenmesini elektriksel olarak denetlemesi ve kilitlenmenin sağlandığı gözlendiği zaman asansör kabinin harekete geçmesine izin vermesidir. Bu amaçla kilitler üzerinde elektrik kontakları bulunmakta ve bu kontaklar kilitlerin tamamen kilitleme işlemini gerçekleştirdiği garanti altına alınması halinde asansörün harekete geçmesini sağlar. Aynı şekilde çalışmakta olan asansörlerin katların her hangi birinde kontaklardan birinin arıza/hata göstermesi halinde asansörün hareketi engellenir. Kilitleme tertibatları haricinde kapı panelleri üzerinde de kapıların teknik özelliklerine bağlı olarak kapıların kapanmasının garanti altına alınmasını izleyen kontaklar da kullanılır. Gerek kapıların kapanmasını gerekse kilitlerin kilitlenmesini izleyen bu kontakların kapının tasarımına bağlı olarak tek kontak da olabileceği gibi birden fazla kontak da kullanarak bu işlev yerine getirilebilir.

Ülkemizde asansör kapılarının üretimi en yoğun gerçekleşen üretim olup 200’ün üzerinde kapı üretimi yapan firma bulunuyor. Bu firmaların büyük bir kısmı kendi kilitleme tertibatları ile birlikte kapıların da üretimini yaparken, bazıları ise başka firmalar tarafından üretilen kilitleme tertibatlarını tedarik ederek sadece kapıların panellerini üretiyor. Dergimizin bu sayısında kapı ve kapı kilitleme tertibatlarının üretimini ve bu üretimde faaliyet gösteren sektör temsilcilerinin durumlarını ele alacağız.