Asansör fren ve regülatör sistemleri, asansörlerin gü­venli ve verimli bir şekilde çalışmasında kritik bir rol oynar. Bu sistemler, asansör kabininin kontrollü bir şe­kilde hareket etmesini sağlar ve acil durumlar sırasında güvenli bir duruşu garanti eder. Asansörün ana parça­larından ikisi olan frenler ve regülatörler genel anlamda kabin hızını kontrol altında tutmaya, güvenli bir şekilde durması veya hızlanmasında görev alır.

Fren sistemleri asansör kabini ve mekanizmasının gü­venli ve kontrol altında hareket etmesini sağlar. Özel­likle yüksek katlı binalarda, asansörün hızını kontrol etmek ve istenilen katta güvenli bir şekilde durmasını sağlamak için hayati öneme sahiptir. Güç kesintileri veya sistemsel arızalar sırasında, asansör frenleri acil durum duruşunu aktive eder, böylece olası bir serbest düşüşün önüne geçilir.

Modern asansör sistemlerinde kullanılan frenler, genellikle elektronik kontrol sistemleri ile entegre şekilde çalışır. Bu kontrol sistemleri, frenleme işlemi­nin çok daha hassas ve etkili olmasını sağlar. Ayrıca, asansörlerin üzerinde bulunan ağırlık sensörleri, yük kapasitesinin aşılması durumunda fren mekanizması­nı otomatik olarak devreye sokar. Bu hem asansörün hem de içindeki insanların güvenliğini artırır.

Güvenlik standartlarına uygun olarak tasarlanmış asansör fren sistemleri, uluslararası güvenlik testle­rinden geçmektedir. Bu testler, frenlerin çeşitli se­naryolarda nasıl performans gösterdiğini değerlen­dirir ve belirli güvenlik kriterlerine ulaşmadığı sürece ürünlerin piyasaya sürülmesine izin verilmez. Böylece asansör kullanıcılarının güvenliği maksimum seviyede tutulmuş olur.

Frenler gibi asansörlerde güvenlik kapsamında yer alan regülatörlerin de ana üretim amacı asansörün hızını kontrol etmektir. Asansörün güvenli bir şekilde çalışmasını sağlayarak, kabini belirlenen hız sınırları içinde tutar. Eğer asansör hızı aşırı yükselirse, regüla­tör fren sistemini aktive ederek asansörü güvenli bir şekilde durdurur. Bu sayede olası aşırı hızlanmalar ve düşme riskleri önlenmiş olur.

Regülatörler, aynı zamanda asansörün düzgün çalış­masını sağlayarak, yolcuların konfor ve güvenliğini arttırır. Modern asansörlerde kullanılan regülatörler genellikle elektronik sistemlerle donatılmıştır. Bu sis­temler, asansörün hızını sürekli olarak izler ve her­hangi bir anormallik durumunda asansörü güvenli bir duruma getirecek tedbirleri devreye sokar. Ayrıca, regülatörler asansörün bakım ihtiyaçlarını belirleye­rek, olası arızaların önlenmesinde de yardımcı olur. Bu hem asansörün ömrünü uzatır hem de kullanım sırasında güvenliğin sürekli olarak sağlanmasına kat­kıda bulunur.

Asansör fren ve regülatörlerinin gelişiminde önemli bir yere sahip olan dijitalleşme, bu sistemlerin daha akıllı ve bağlantılı hale gelmesini sağlamıştır. IoT tek­nolojileri sayesinde, asansör sistemleri artık gerçek zamanlı veri toplayabilmekte ve bu verileri kul­lanarak performansı optimize edebilmektedir. Bu özellikler, asansörlerin bakım süreçlerini kolaylaş­tırırken aynı zamanda arızaları önceden tahmin etme yeteneği kazandırmaktadır.

Global pazarda, asansör fren ve regülatör üretici­leri, farklı ülkelerin güvenlik ve performans stan­dartlarına uyum sağlamak için çeşitli stratejiler geliştirmiştir. Uluslararası sertifikasyonlar ve yerel pazar araştırmaları, bu süreçte büyük önem taşır. Üreticiler, aynı zamanda sürdürülebilirlik ve enerji verimliliği gibi faktörleri de göz önünde bulundu­rarak, çevresel etkiyi azaltacak şekilde ürünlerini tasarlamaktadır.

Bu bağlamda, asansör fren ve regülatör sistemle­rinin geleceği, teknolojik inovasyonlar ve sürdü­rülebilirlik çabalarıyla şekillenecek gibi görünmek­tedir. Yenilikçi malzemeler, akıllı teknolojiler ve uluslararası iş birlikleri, sektördeki gelişmeleri yön­lendiren ana unsurlar olmaya devam edecektir.

Asansörler ve güvenli kullanım açısından son derece önemli olan fren ve regülatör sistemleri, Türkiye Asansör Sanayicileri Federasyonu (TAS­FED) tarafından düzenlenen ve ilgili tüm tarafların biraraya geldiği "Hız Regülatörü, K abin Güvenlik Tertibatı ve UCM Sistemleri Çalıştayı" ile masaya yatırıldı.

Çalıştayın ardından hazırlanan sonuç raporu da TASFED tarafından kamuoyu ile paylaşıldı. Rapo­run sunuş bölümünde Asansör Yönetmeliğine atıf­ta bulunularak, düşmeleri önleyen yani kabinin düşmesini veya kontrolsüz hareket etmesini en­gelleyen tertibatlar ile aşırı hız sınırlayıcı tertibat­lar konularının irdelendiği bir çalıştay düzenlen­diği ifade edilerek, "Yönetmelikte kabin güvenlik tertibatı olarak tanımlanan ve piyasada yaygın kullanılan adı ile frenlerin, duruşu sağlarken bir taraftan da kabin içerisindeki seyahat edenlerin yaşamını ve asansörü riske atmaması gerekiyor. Belki de asansörün montajıyla birlikte, kullanım ömrü boyunca devreye girmeyecek bir ekipman; fren. Her şey doğru yönetilirse kullanıcıların var­lığından bile haberdar olmasına imkan yok. Ama asansörlerin olmazsa olmazı. Düzenlediğimiz 'Hız Regülatörü, K abin Güvenlik Tertibatı ve UCM Sistemleri Çalıştayı' ile ihtiyaç duymamak adına yapmamız gerekenleri sonuç raporumuzda yan­sıtmaya çalıştık." ifadelerine yer verildi.

Çalıştayın asansörde can güvenliği açısından en önemli iki aksam olan frenin ve hız regülatörünün asansör direktifinde belirtilen özelliklerde imala­tı, kullanımı, test ve deney metotları hakkında bilgi paylaşımı yapılması amacıyla düzenlendiği belirtilen sonuç raporunda, ürünlerin kalitesinin arttırılması, piyasaya daha iyi ürünler sunulması amaçlanarak bu çalıştaydan çıkan sonuçların ilgili kurum, kuruluş ve sektör ile paylaşıldığı kayde­dildi.

Çınar, Sedir, Gürgen ve Göknar isimli dört ayrı masanın kurulduğu çalıştayda her masada belir­lenen konular sıra ile ele alındı. Fren ve hız regü­latörü ile ilgili yapılan değerlendirmeler kurulan masalarda "İyi olduğumuz yönler, zayıf olduğu­muz yönler ve yanlış yaptıklarımız" şeklinde sınıf­landırılarak ele alındı.

Çalıştay sonuç raporunda sorunlar ve tarafla­ra düşen çözüm önerileri şu şekilde kayıtlara geçirildi:

Fren problemleri ve çözüm önerileri

Bakanlıktan beklenenler

- Piyasa Gözetimi ve Denetimi (PGD) kapsamın­da yapılan denetimlerde Bakanlık en fazla kulla­nılan ürünü tespit ederek testlere o ürünlerden başlamalı. Pazar payı çok olan ürünlerdeki numu­ne sayısını arttırmalıdır.

- Güvenlik aksamları için üretim yeterlilik şartları oluşturulmalı ve denetim mekanizması belirlen­meli. Asansör Sanayi Teknik Komitesi (ASTEK) bünyesinde alt komite oluşturularak bu konuda çalışma yapılabilir.

- Ray üreticilerinin standarda uygun ray üretmesi gereklidir. Ray kalınlıkları düşük ya da fazla olur­sa, frenlemede ivme belirtilen kriterleri aşmakta­dır. Piyasadaki raylar da Bakanlık tarafından de­netime tabi tutulmalıdır.

- Asansör parçalarının garanti süresinin 2 yıldır. Söz konusu ürünlerin depolama ve montaj süre­leri ürünlerin çalışmadan garanti sürelerinin azal­masına ya da bitmesine sebep olmaktadır. Asan­sör parçalarının garantilerinin asansör tescil tarihi göz önüne alınarak garanti süresinin tescil tarihi itibari ile başlatılması için T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı'nın mevzuatta tanımlama yapması uy­gun olacaktır. Beyaz eşyada olduğu gibi garanti yetkili servis tarafından ürünün montajının yapı­larak kullanıma açmasıyla başlamalıdır.

- Regülatör UCM bobinlerinin iptal edilmesinin önüne geçilmesi için Sanayi ve Teknoloji İl Mü­dürlükleri tarafından yapılan habersiz saha dene­timlerinin arttırılması uygun olacaktır.

Fren bloku üreticilerinden beklenenler

- Üreticiler kullanma kılavuzlarını daha detaylı hazırlamalıdır. Kılavuzlarda resimli anlatım tercih edilmelidir. Ayrıca kullanma kılavuzları detaylan­dırılarak dikkat edilmesi gerekenler daha belirgin hale getirilmelidir. Fren testleri kaydedilmelidir.

- Üreticiler tarafından hazırlanan kullanma kıla­vuzlarında bakım tarifi yapılmalı ve bakım periyo­du belirtilmelidir. Kullanma kılavuzunda gerekli detaylar tanımlanmalıdır.

- Fren blokunda senkronizasyon problemleri ya­şanmaktadır. Kullanılan kutu profil veya borunun et kalınlıkları ray arası mesafeye göre hesaplan­malıdır. (Borunun burulma mukavemeti kutu profile göre daha yüksektir.) Senkranizasyon parçalarında ve aktarma bağlantılarında boşluk olmamalıdır. Hareket aktarma mekanizmaları ta­sarımı uygun olmalıdır. Üreticiler kullanma kıla­vuzuna gerekli detayları tanımlanmalıdır.

- Fren bloklarında kullanılan merkezleme yayla­rının uygun olmaması. Frenlerde kullanılan mer­kezleme yayları asansörün normal çalışmasında freni devreye sokacak kadar gevşek, regülatörün tetiklemesini ve frenlemede senkronizasyonu bo­zacak kadar sert olmamalıdır. Bu sebeple üretici­ler yay hesaplamalarını doğru yapmalıdır.

- Yukarı yönde frenleme testinin motorla ya­ pılması. Üreticiler ürün kullanma kılavuzlarında yukarı yön fren testlerine ilişkin metot tarif edil­melidir.

Onaylanmış kuruluşlardan beklenenler

- Onaylanmış kuruluşlar, kullanma kılavuzlarının yeterli teknik detaya sahip olup olmadığını daha dikkatli incelemelidir.

- Fren blokunda senkronizasyon problemleri ya­şanmaktadır. Kullanılan kutu profil veya borunun et kalınlıkları ray arası mesafeye göre hesaplan­malıdır. (Borunun burulma mukavemeti kutu profile göre daha yüksektir.) Senkranizasyon parçalarında ve aktarma bağlantılarında boşluk olmamalıdır. Hareket aktarma mekanizmala­rı tasarıma uygun olmalıdır. Üreticiler kullanma kılavuzuna gerekli detayları tanımlanmalıdır. Onaylanmış kuruluşlar tarafından da belirtilen konuların kontrolleri yapılmalıdır.

- Frenlerde kullanılan merkezleme yayları asan­sörün normal çalışmasında freni devreye sokacak kadar gevşek, regülatörün çalışmasını ve frenle­mede senkronizasyonu bozacak kadar sert olma­malıdır. Yay hesaplamalarını doğru yapılıp yapıl­madığı denetlenmelidir.

Montaj ve bakım firmalarından beklenenler

- Montaj firmaları kabin temin ederken, kabin imalatçılarından uygunluk beyanlı istemelidir. Kuyuya göre dişlisiz sistemlerde tek yönlü fren kullanılmalıdır.

- Frene geçmiş asansörün frenden çıkması için kullanılan raya göre uygun fren bloku seçilmeli. Rayın işlenmiş ya da soğuk çekme olması kullanı­lacak fren blokunu değiştirir.

- Güvenlik aksamlarının bakımlarının düzenli ya­pılması gerekmektedir. Kullanma kılavuzlarındaki bakım tarifine ve periyoduna göre bakımlar yapıl­malıdır. Frenlemeler kayıt altına alınmalıdır.

- Çekme kuvveti sebebiyle birbirine uygun Fren ve Regülatör kullanılması gerekmektedir. Montaj firmaları fren çekme kuvveti ile regülatör çekme kuvvetini kontrol etmelidir.

- Kabin montajında fren parçalarının monta­jından sonra bakımlarda da senkronize çalışma kontrol edilmelidir.

Kabin imalatçılarından beklenenler

- Kabin imalatçıları P+Q değerine uygun fren seçimi yapmalıdır. Fiyat odaklı malzeme alımını önlemek için, kabin üreticilerinden de uygunluk beyanı istenilebilir.

- Fren blokunda senkronizasyon problemleri ya­şanmaktadır. Kullanılan kutu profil veya borunun et kalınlıkları ray arası mesafeye göre hesaplan­malıdır. (Borunun burulma mukavemeti kutu profile göre daha yüksektir.) Senkranizasyon parçalarında ve aktarma bağlantılarında boşluk olmamalıdır. Hareket aktarma mekanizmaları tasarımı uygun olmalıdır. Kabin üreticileri buna göre fren bloku tercih etmelidir.

- Frene geçmiş asansörün frenden çıkması için fren bloku kullanılan raya uygun seçilmeli. Fren bloku ve ray arasındaki uyumsuzluk sebebiyle makara rayın içine çok girmektedir. Kabin üretici­leri buna göre fren bloku tercih etmelidir.

Tedarikçilerden beklenenler

- Malzeme tedarikçisi ve alıcı (projeyi isteyen) arasında iletişim eksiklikleri olmaktadır. Tasarım yapan kişiler ile satın alımcıların ortak bir dil oluş­turarak teknik detayları doğru, asansöre uygun malzemeler seçilmesi konusunda fikir birliğine varmaları gerekmektedir.

Regülatör problemleri ve çözüm önerileri

Regülatör üreticilerinden beklenenler

- Asansörlerde regülatör halat hesaplarının ya­pılmaması sorun oluşturmaktadır. Halat hesap­larının yapılmasının sağlanması gerekmektedir. Asansör seyir mesafesine göre halat çapı ve özel­likleri imalatçı tarafından belirtilmelidir. Üreticiler tarafından detaylar kullanma kılavuzunda göste­rilmelidir.

- Regülatör gergi yayının halatı gerememesi de bir başka sorundur. Regülatör gergi yayı kuv­vetinin ölçülmesi kuvvetin azalması durumunda sistemin devre dışı kalması ve bununla ilgili bir yöntem geliştirilmesi gerekmektedir. İmalatçı fir­malar detayları kullanma kılavuzunda belirtmeli­dir.

- Regülatör kasnak kanallarının uygun olmaması ve tasarımın farklı halatlar için düşünülmemesi sebebiyle frenleme esnasında uygun kuvvet üre­temiyor. Üretici Firmalar kasnak kanalı tasarımın­da kullanılacak halat çaplarına uygun tasarımlar yapmalı. Kanal tasarımı çok önemli frenleme anında halat ile kasnak arası sürtünme doğru he­saplanmalıdır.

- Regülatör üst kasnağının frenleme esnasında kırılması ve gergi kasnağında kullanılan plastiğin zayıf olması da sorun teşkil etmektedir. Malzeme alımında tedarikçiler ile mukavemet talebi açık­ça görüşülmeli. Hesaplamalara belirli güvenlik katsayıları eklenmelidir. İmalatçı firmalar çoğu döküm gövdeyi dışarıdan temin etmekte, bu nedenle kalite konusunda güvenecekleri yer ile çalışmalılar. Ayrıca kilitleme esnasındaki kuvvet­lere bir güvenlik katsayısı eklemeliler. Regülatör parçalarının fren esnasında zarar görmesini ön­lemek için üretici firmalar yeterli dayanıma sahip malzemeden üretim yapmalıdır.

- Regülatörlerin raya bağlanması durumunda, zayıf bağlantı sebebi ile pozisyon değiştirmesi de yaşanan sorunlar arasındadır. Üretici firmaların hesaplarıyla oluşturduğu ray bağlantısı kullan­ma kılavuzunda resimli bir şekilde detayları ya­zarak açıklamalıdır. Uygun bağlantı ekipmanları ürün paketinin içinde mevcut olmalıdır. Periyo­dik kontrol listelerinde "Ray tipi regülatör mon­taj kontrolü üretici kılavuzlarına uygun yapılmış" diye kontrol maddesi eklenmelidir.

- Regülatör ana kilitleme yönünü üretici firmalar regülatör üzerinde belirtmelidir.

- UCM bobinlerinin arızalanmaması için UCM bobinlerinde kullanılan malzemelerin daha kali­teli seçilmesi, gerekli tasarımın ve hesaplamaların yapılarak üretilmesi gerekmektedir. Üretilen bo­binler ile ilgili güç dayanım kriterleri oluşturulma­lıdır.

- UCM bobin pimlerinin takılı kalmaması için re­gülatör iç kısmına ilave bir çember takılarak es­neme mesafeleri arttırılabilir. Bazı firmalar regü­latörün iç kısmına bir çember ilavesi ile 4-5 cm esneme mesafesi sağlıyor. Bu sıkıntıyı yaşayan firmalar, diğerleri gibi tasarımda değişikliğe gide­bilir.

Onaylanmış kuruluşlardan beklenenler

- Asansörlerde regülatör halat hesaplarının ya­pılmaması sorun oluşturmaktadır. Halat hesap­larının yapılmasının sağlanması gerekmektedir. Asansör seyir mesafesine göre halat çapı ve özel­likleri imalatçı tarafından belirtilmelidir. Üreticiler tarafından detaylar kullanım kılavuzunda açıklan­malıdır. Onaylanmış kuruluşlar tarafından kont­rolleri yapılmalıdır.

- Regülatör gergi yayının halatı gerememesi so­runun çözümü için regülatör gergi yayı kuvve­tinin ölçülmesi kuvvetin azalması durumunda sistemin devre dışı kalması ve bununla ilgili bir yöntem geliştirilmesi gerekmektedir. İmalatçı fir­malar detayları kullanma kılavuzunda belirtmeli­dir. Onaylanmış kuruluşlar tarafından kontrolleri yapılmalıdır.

- Regülatör kasnak kanallarının uygun olmaması ve tasarımın farklı halatlar için düşünülmeme­si sebebiyle frenleme esnasında uygun kuvvet sağlanamıyor. Üretici firmalar kasnak kanalı ta­sarımında kullanılacak halat çaplarına uygun ta­sarımlar yapmalıdır. Kanal tasarımı çok önemlidir. Frenleme anında halat ile kasnak arası sürtünme doğru hesaplanmalıdır. Onaylanmış kuruluşlar tarafından kontrolleri yapılmalıdır.

- Regülatörlerin raya bağlanması durumunda, zayıf bağlantı sebebi ile pozisyon değiştirmesinin önüne, üretici firmaların hesaplamaları ile oluştu­racakları ray bağlantısı kullanma kılavuzunda re­simli bir şekilde detaylar yazılarak geçilebilir. Uy­gun bağlantı ekipmanları ürün paketinin içinde mevcut olmalıdır. Periyodik kontrol listelerinde "Ray tipi regülatör montaj kontrolü üretici kıla­vuzlarına uygun yapılmış" diye kontrol maddesi eklenmelidir. Üretici kullanma kılavuzları onay­lanmış kuruluşlar tarafından kontrol edilmelidir.

Montaj ve bakım firmalarından beklenenler

- Regülatör gergi yayının halatı yeterince gerdiği montaj ve servis firmaları tarafından her bakımda kontrol edilmelidir.

- Regülatör ana kilitleme yönünü montaj firmala­rı montaj esnasında doğru monte etmelidir.

- Periyodik bakımlarda ve her devreye girme sonrasında regülatörün gaga, bobin ve hareketli (mafsal v.b.) aksamlarının kontrolleri yapılmalıdır.

Pano üreten firmalardan beklentiler

- Kumanda panoları üzerinde UCM on/off op­siyonunun kullanılması nedeniyle bu pozisyon ve buna benzer bazı özelliklere bakımcıların mü­dahalesinin engellenebilir olması gerekmektedir. UCM testi yaparken simülasyon olması uygun olacaktır. Bu bölüm için özel UCM devre dışı şifre istenilebilir ve bu şifre pano üreticisi firmalar ta­rafından sadece montaj yetkililerine verilmelidir.