Hız regülatörü, kabin güvenlik tertibatı ve UCM sistemleri çalıştayı
Asansör fren ve regülatör sistemleri, asansörlerin güvenli ve verimli bir şekilde çalışmasında kritik bir rol oynar. Bu sistemler, asansör kabininin kontrollü bir şekilde hareket etmesini sağlar ve acil durumlar sırasında güvenli bir duruşu garanti eder. Asansörün ana parçalarından ikisi olan frenler ve regülatörler genel anlamda kabin hızını kontrol altında tutmaya, güvenli bir şekilde durması veya hızlanmasında görev alır.
Fren sistemleri asansör kabini ve mekanizmasının güvenli ve kontrol altında hareket etmesini sağlar. Özellikle yüksek katlı binalarda, asansörün hızını kontrol etmek ve istenilen katta güvenli bir şekilde durmasını sağlamak için hayati öneme sahiptir. Güç kesintileri veya sistemsel arızalar sırasında, asansör frenleri acil durum duruşunu aktive eder, böylece olası bir serbest düşüşün önüne geçilir.
Modern asansör sistemlerinde kullanılan frenler, genellikle elektronik kontrol sistemleri ile entegre şekilde çalışır. Bu kontrol sistemleri, frenleme işleminin çok daha hassas ve etkili olmasını sağlar. Ayrıca, asansörlerin üzerinde bulunan ağırlık sensörleri, yük kapasitesinin aşılması durumunda fren mekanizmasını otomatik olarak devreye sokar. Bu hem asansörün hem de içindeki insanların güvenliğini artırır.
Güvenlik standartlarına uygun olarak tasarlanmış asansör fren sistemleri, uluslararası güvenlik testlerinden geçmektedir. Bu testler, frenlerin çeşitli senaryolarda nasıl performans gösterdiğini değerlendirir ve belirli güvenlik kriterlerine ulaşmadığı sürece ürünlerin piyasaya sürülmesine izin verilmez. Böylece asansör kullanıcılarının güvenliği maksimum seviyede tutulmuş olur.
Frenler gibi asansörlerde güvenlik kapsamında yer alan regülatörlerin de ana üretim amacı asansörün hızını kontrol etmektir. Asansörün güvenli bir şekilde çalışmasını sağlayarak, kabini belirlenen hız sınırları içinde tutar. Eğer asansör hızı aşırı yükselirse, regülatör fren sistemini aktive ederek asansörü güvenli bir şekilde durdurur. Bu sayede olası aşırı hızlanmalar ve düşme riskleri önlenmiş olur.
Regülatörler, aynı zamanda asansörün düzgün çalışmasını sağlayarak, yolcuların konfor ve güvenliğini arttırır. Modern asansörlerde kullanılan regülatörler genellikle elektronik sistemlerle donatılmıştır. Bu sistemler, asansörün hızını sürekli olarak izler ve herhangi bir anormallik durumunda asansörü güvenli bir duruma getirecek tedbirleri devreye sokar. Ayrıca, regülatörler asansörün bakım ihtiyaçlarını belirleyerek, olası arızaların önlenmesinde de yardımcı olur. Bu hem asansörün ömrünü uzatır hem de kullanım sırasında güvenliğin sürekli olarak sağlanmasına katkıda bulunur.
Asansör fren ve regülatörlerinin gelişiminde önemli bir yere sahip olan dijitalleşme, bu sistemlerin daha akıllı ve bağlantılı hale gelmesini sağlamıştır. IoT teknolojileri sayesinde, asansör sistemleri artık gerçek zamanlı veri toplayabilmekte ve bu verileri kullanarak performansı optimize edebilmektedir. Bu özellikler, asansörlerin bakım süreçlerini kolaylaştırırken aynı zamanda arızaları önceden tahmin etme yeteneği kazandırmaktadır.
Global pazarda, asansör fren ve regülatör üreticileri, farklı ülkelerin güvenlik ve performans standartlarına uyum sağlamak için çeşitli stratejiler geliştirmiştir. Uluslararası sertifikasyonlar ve yerel pazar araştırmaları, bu süreçte büyük önem taşır. Üreticiler, aynı zamanda sürdürülebilirlik ve enerji verimliliği gibi faktörleri de göz önünde bulundurarak, çevresel etkiyi azaltacak şekilde ürünlerini tasarlamaktadır.
Bu bağlamda, asansör fren ve regülatör sistemlerinin geleceği, teknolojik inovasyonlar ve sürdürülebilirlik çabalarıyla şekillenecek gibi görünmektedir. Yenilikçi malzemeler, akıllı teknolojiler ve uluslararası iş birlikleri, sektördeki gelişmeleri yönlendiren ana unsurlar olmaya devam edecektir.
Asansörler ve güvenli kullanım açısından son derece önemli olan fren ve regülatör sistemleri, Türkiye Asansör Sanayicileri Federasyonu (TASFED) tarafından düzenlenen ve ilgili tüm tarafların biraraya geldiği "Hız Regülatörü, K abin Güvenlik Tertibatı ve UCM Sistemleri Çalıştayı" ile masaya yatırıldı.
Çalıştayın ardından hazırlanan sonuç raporu da TASFED tarafından kamuoyu ile paylaşıldı. Raporun sunuş bölümünde Asansör Yönetmeliğine atıfta bulunularak, düşmeleri önleyen yani kabinin düşmesini veya kontrolsüz hareket etmesini engelleyen tertibatlar ile aşırı hız sınırlayıcı tertibatlar konularının irdelendiği bir çalıştay düzenlendiği ifade edilerek, "Yönetmelikte kabin güvenlik tertibatı olarak tanımlanan ve piyasada yaygın kullanılan adı ile frenlerin, duruşu sağlarken bir taraftan da kabin içerisindeki seyahat edenlerin yaşamını ve asansörü riske atmaması gerekiyor. Belki de asansörün montajıyla birlikte, kullanım ömrü boyunca devreye girmeyecek bir ekipman; fren. Her şey doğru yönetilirse kullanıcıların varlığından bile haberdar olmasına imkan yok. Ama asansörlerin olmazsa olmazı. Düzenlediğimiz 'Hız Regülatörü, K abin Güvenlik Tertibatı ve UCM Sistemleri Çalıştayı' ile ihtiyaç duymamak adına yapmamız gerekenleri sonuç raporumuzda yansıtmaya çalıştık." ifadelerine yer verildi.
Çalıştayın asansörde can güvenliği açısından en önemli iki aksam olan frenin ve hız regülatörünün asansör direktifinde belirtilen özelliklerde imalatı, kullanımı, test ve deney metotları hakkında bilgi paylaşımı yapılması amacıyla düzenlendiği belirtilen sonuç raporunda, ürünlerin kalitesinin arttırılması, piyasaya daha iyi ürünler sunulması amaçlanarak bu çalıştaydan çıkan sonuçların ilgili kurum, kuruluş ve sektör ile paylaşıldığı kaydedildi.
Çınar, Sedir, Gürgen ve Göknar isimli dört ayrı masanın kurulduğu çalıştayda her masada belirlenen konular sıra ile ele alındı. Fren ve hız regülatörü ile ilgili yapılan değerlendirmeler kurulan masalarda "İyi olduğumuz yönler, zayıf olduğumuz yönler ve yanlış yaptıklarımız" şeklinde sınıflandırılarak ele alındı.
Çalıştay sonuç raporunda sorunlar ve taraflara düşen çözüm önerileri şu şekilde kayıtlara geçirildi:
Fren problemleri ve çözüm önerileri
Bakanlıktan beklenenler
- Piyasa Gözetimi ve Denetimi (PGD) kapsamında yapılan denetimlerde Bakanlık en fazla kullanılan ürünü tespit ederek testlere o ürünlerden başlamalı. Pazar payı çok olan ürünlerdeki numune sayısını arttırmalıdır.
- Güvenlik aksamları için üretim yeterlilik şartları oluşturulmalı ve denetim mekanizması belirlenmeli. Asansör Sanayi Teknik Komitesi (ASTEK) bünyesinde alt komite oluşturularak bu konuda çalışma yapılabilir.
- Ray üreticilerinin standarda uygun ray üretmesi gereklidir. Ray kalınlıkları düşük ya da fazla olursa, frenlemede ivme belirtilen kriterleri aşmaktadır. Piyasadaki raylar da Bakanlık tarafından denetime tabi tutulmalıdır.
- Asansör parçalarının garanti süresinin 2 yıldır. Söz konusu ürünlerin depolama ve montaj süreleri ürünlerin çalışmadan garanti sürelerinin azalmasına ya da bitmesine sebep olmaktadır. Asansör parçalarının garantilerinin asansör tescil tarihi göz önüne alınarak garanti süresinin tescil tarihi itibari ile başlatılması için T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı'nın mevzuatta tanımlama yapması uygun olacaktır. Beyaz eşyada olduğu gibi garanti yetkili servis tarafından ürünün montajının yapılarak kullanıma açmasıyla başlamalıdır.
- Regülatör UCM bobinlerinin iptal edilmesinin önüne geçilmesi için Sanayi ve Teknoloji İl Müdürlükleri tarafından yapılan habersiz saha denetimlerinin arttırılması uygun olacaktır.
Fren bloku üreticilerinden beklenenler
- Üreticiler kullanma kılavuzlarını daha detaylı hazırlamalıdır. Kılavuzlarda resimli anlatım tercih edilmelidir. Ayrıca kullanma kılavuzları detaylandırılarak dikkat edilmesi gerekenler daha belirgin hale getirilmelidir. Fren testleri kaydedilmelidir.
- Üreticiler tarafından hazırlanan kullanma kılavuzlarında bakım tarifi yapılmalı ve bakım periyodu belirtilmelidir. Kullanma kılavuzunda gerekli detaylar tanımlanmalıdır.
- Fren blokunda senkronizasyon problemleri yaşanmaktadır. Kullanılan kutu profil veya borunun et kalınlıkları ray arası mesafeye göre hesaplanmalıdır. (Borunun burulma mukavemeti kutu profile göre daha yüksektir.) Senkranizasyon parçalarında ve aktarma bağlantılarında boşluk olmamalıdır. Hareket aktarma mekanizmaları tasarımı uygun olmalıdır. Üreticiler kullanma kılavuzuna gerekli detayları tanımlanmalıdır.
- Fren bloklarında kullanılan merkezleme yaylarının uygun olmaması. Frenlerde kullanılan merkezleme yayları asansörün normal çalışmasında freni devreye sokacak kadar gevşek, regülatörün tetiklemesini ve frenlemede senkronizasyonu bozacak kadar sert olmamalıdır. Bu sebeple üreticiler yay hesaplamalarını doğru yapmalıdır.
- Yukarı yönde frenleme testinin motorla ya pılması. Üreticiler ürün kullanma kılavuzlarında yukarı yön fren testlerine ilişkin metot tarif edilmelidir.
Onaylanmış kuruluşlardan beklenenler
- Onaylanmış kuruluşlar, kullanma kılavuzlarının yeterli teknik detaya sahip olup olmadığını daha dikkatli incelemelidir.
- Fren blokunda senkronizasyon problemleri yaşanmaktadır. Kullanılan kutu profil veya borunun et kalınlıkları ray arası mesafeye göre hesaplanmalıdır. (Borunun burulma mukavemeti kutu profile göre daha yüksektir.) Senkranizasyon parçalarında ve aktarma bağlantılarında boşluk olmamalıdır. Hareket aktarma mekanizmaları tasarıma uygun olmalıdır. Üreticiler kullanma kılavuzuna gerekli detayları tanımlanmalıdır. Onaylanmış kuruluşlar tarafından da belirtilen konuların kontrolleri yapılmalıdır.
- Frenlerde kullanılan merkezleme yayları asansörün normal çalışmasında freni devreye sokacak kadar gevşek, regülatörün çalışmasını ve frenlemede senkronizasyonu bozacak kadar sert olmamalıdır. Yay hesaplamalarını doğru yapılıp yapılmadığı denetlenmelidir.
Montaj ve bakım firmalarından beklenenler
- Montaj firmaları kabin temin ederken, kabin imalatçılarından uygunluk beyanlı istemelidir. Kuyuya göre dişlisiz sistemlerde tek yönlü fren kullanılmalıdır.
- Frene geçmiş asansörün frenden çıkması için kullanılan raya göre uygun fren bloku seçilmeli. Rayın işlenmiş ya da soğuk çekme olması kullanılacak fren blokunu değiştirir.
- Güvenlik aksamlarının bakımlarının düzenli yapılması gerekmektedir. Kullanma kılavuzlarındaki bakım tarifine ve periyoduna göre bakımlar yapılmalıdır. Frenlemeler kayıt altına alınmalıdır.
- Çekme kuvveti sebebiyle birbirine uygun Fren ve Regülatör kullanılması gerekmektedir. Montaj firmaları fren çekme kuvveti ile regülatör çekme kuvvetini kontrol etmelidir.
- Kabin montajında fren parçalarının montajından sonra bakımlarda da senkronize çalışma kontrol edilmelidir.
Kabin imalatçılarından beklenenler
- Kabin imalatçıları P+Q değerine uygun fren seçimi yapmalıdır. Fiyat odaklı malzeme alımını önlemek için, kabin üreticilerinden de uygunluk beyanı istenilebilir.
- Fren blokunda senkronizasyon problemleri yaşanmaktadır. Kullanılan kutu profil veya borunun et kalınlıkları ray arası mesafeye göre hesaplanmalıdır. (Borunun burulma mukavemeti kutu profile göre daha yüksektir.) Senkranizasyon parçalarında ve aktarma bağlantılarında boşluk olmamalıdır. Hareket aktarma mekanizmaları tasarımı uygun olmalıdır. Kabin üreticileri buna göre fren bloku tercih etmelidir.
- Frene geçmiş asansörün frenden çıkması için fren bloku kullanılan raya uygun seçilmeli. Fren bloku ve ray arasındaki uyumsuzluk sebebiyle makara rayın içine çok girmektedir. Kabin üreticileri buna göre fren bloku tercih etmelidir.
Tedarikçilerden beklenenler
- Malzeme tedarikçisi ve alıcı (projeyi isteyen) arasında iletişim eksiklikleri olmaktadır. Tasarım yapan kişiler ile satın alımcıların ortak bir dil oluşturarak teknik detayları doğru, asansöre uygun malzemeler seçilmesi konusunda fikir birliğine varmaları gerekmektedir.
Regülatör problemleri ve çözüm önerileri
Regülatör üreticilerinden beklenenler
- Asansörlerde regülatör halat hesaplarının yapılmaması sorun oluşturmaktadır. Halat hesaplarının yapılmasının sağlanması gerekmektedir. Asansör seyir mesafesine göre halat çapı ve özellikleri imalatçı tarafından belirtilmelidir. Üreticiler tarafından detaylar kullanma kılavuzunda gösterilmelidir.
- Regülatör gergi yayının halatı gerememesi de bir başka sorundur. Regülatör gergi yayı kuvvetinin ölçülmesi kuvvetin azalması durumunda sistemin devre dışı kalması ve bununla ilgili bir yöntem geliştirilmesi gerekmektedir. İmalatçı firmalar detayları kullanma kılavuzunda belirtmelidir.
- Regülatör kasnak kanallarının uygun olmaması ve tasarımın farklı halatlar için düşünülmemesi sebebiyle frenleme esnasında uygun kuvvet üretemiyor. Üretici Firmalar kasnak kanalı tasarımında kullanılacak halat çaplarına uygun tasarımlar yapmalı. Kanal tasarımı çok önemli frenleme anında halat ile kasnak arası sürtünme doğru hesaplanmalıdır.
- Regülatör üst kasnağının frenleme esnasında kırılması ve gergi kasnağında kullanılan plastiğin zayıf olması da sorun teşkil etmektedir. Malzeme alımında tedarikçiler ile mukavemet talebi açıkça görüşülmeli. Hesaplamalara belirli güvenlik katsayıları eklenmelidir. İmalatçı firmalar çoğu döküm gövdeyi dışarıdan temin etmekte, bu nedenle kalite konusunda güvenecekleri yer ile çalışmalılar. Ayrıca kilitleme esnasındaki kuvvetlere bir güvenlik katsayısı eklemeliler. Regülatör parçalarının fren esnasında zarar görmesini önlemek için üretici firmalar yeterli dayanıma sahip malzemeden üretim yapmalıdır.
- Regülatörlerin raya bağlanması durumunda, zayıf bağlantı sebebi ile pozisyon değiştirmesi de yaşanan sorunlar arasındadır. Üretici firmaların hesaplarıyla oluşturduğu ray bağlantısı kullanma kılavuzunda resimli bir şekilde detayları yazarak açıklamalıdır. Uygun bağlantı ekipmanları ürün paketinin içinde mevcut olmalıdır. Periyodik kontrol listelerinde "Ray tipi regülatör montaj kontrolü üretici kılavuzlarına uygun yapılmış" diye kontrol maddesi eklenmelidir.
- Regülatör ana kilitleme yönünü üretici firmalar regülatör üzerinde belirtmelidir.
- UCM bobinlerinin arızalanmaması için UCM bobinlerinde kullanılan malzemelerin daha kaliteli seçilmesi, gerekli tasarımın ve hesaplamaların yapılarak üretilmesi gerekmektedir. Üretilen bobinler ile ilgili güç dayanım kriterleri oluşturulmalıdır.
- UCM bobin pimlerinin takılı kalmaması için regülatör iç kısmına ilave bir çember takılarak esneme mesafeleri arttırılabilir. Bazı firmalar regülatörün iç kısmına bir çember ilavesi ile 4-5 cm esneme mesafesi sağlıyor. Bu sıkıntıyı yaşayan firmalar, diğerleri gibi tasarımda değişikliğe gidebilir.
Onaylanmış kuruluşlardan beklenenler
- Asansörlerde regülatör halat hesaplarının yapılmaması sorun oluşturmaktadır. Halat hesaplarının yapılmasının sağlanması gerekmektedir. Asansör seyir mesafesine göre halat çapı ve özellikleri imalatçı tarafından belirtilmelidir. Üreticiler tarafından detaylar kullanım kılavuzunda açıklanmalıdır. Onaylanmış kuruluşlar tarafından kontrolleri yapılmalıdır.
- Regülatör gergi yayının halatı gerememesi sorunun çözümü için regülatör gergi yayı kuvvetinin ölçülmesi kuvvetin azalması durumunda sistemin devre dışı kalması ve bununla ilgili bir yöntem geliştirilmesi gerekmektedir. İmalatçı firmalar detayları kullanma kılavuzunda belirtmelidir. Onaylanmış kuruluşlar tarafından kontrolleri yapılmalıdır.
- Regülatör kasnak kanallarının uygun olmaması ve tasarımın farklı halatlar için düşünülmemesi sebebiyle frenleme esnasında uygun kuvvet sağlanamıyor. Üretici firmalar kasnak kanalı tasarımında kullanılacak halat çaplarına uygun tasarımlar yapmalıdır. Kanal tasarımı çok önemlidir. Frenleme anında halat ile kasnak arası sürtünme doğru hesaplanmalıdır. Onaylanmış kuruluşlar tarafından kontrolleri yapılmalıdır.
- Regülatörlerin raya bağlanması durumunda, zayıf bağlantı sebebi ile pozisyon değiştirmesinin önüne, üretici firmaların hesaplamaları ile oluşturacakları ray bağlantısı kullanma kılavuzunda resimli bir şekilde detaylar yazılarak geçilebilir. Uygun bağlantı ekipmanları ürün paketinin içinde mevcut olmalıdır. Periyodik kontrol listelerinde "Ray tipi regülatör montaj kontrolü üretici kılavuzlarına uygun yapılmış" diye kontrol maddesi eklenmelidir. Üretici kullanma kılavuzları onaylanmış kuruluşlar tarafından kontrol edilmelidir.
Montaj ve bakım firmalarından beklenenler
- Regülatör gergi yayının halatı yeterince gerdiği montaj ve servis firmaları tarafından her bakımda kontrol edilmelidir.
- Regülatör ana kilitleme yönünü montaj firmaları montaj esnasında doğru monte etmelidir.
- Periyodik bakımlarda ve her devreye girme sonrasında regülatörün gaga, bobin ve hareketli (mafsal v.b.) aksamlarının kontrolleri yapılmalıdır.
Pano üreten firmalardan beklentiler
- Kumanda panoları üzerinde UCM on/off opsiyonunun kullanılması nedeniyle bu pozisyon ve buna benzer bazı özelliklere bakımcıların müdahalesinin engellenebilir olması gerekmektedir. UCM testi yaparken simülasyon olması uygun olacaktır. Bu bölüm için özel UCM devre dışı şifre istenilebilir ve bu şifre pano üreticisi firmalar tarafından sadece montaj yetkililerine verilmelidir.