Dünyanın 59. büyük ekonomisi olan ve iş çevrelerinde, politik olarak istikrarlı ve iş dostu bir ülke olarak tarif edilen Fas, LiftExpo Morocoo ile asansör sektörünü ağırladı.

12-14 Mayıs 2023 tarihleride Kazablanka'daki CICEC Fuar Merkezi'nde düzenlenen LiftExpo Morocco'da Türkiye başta olmak üzere birçok ülkeden katılımcı ve Fas başta olmak üzere çevre ülkeler ile İspanya, Fransa ve İtalya'dan gelen ziyaretçilere ev sahipliği yaptı. 72 katılımcı firma ile kapılarını açan LiftExpo Morocco, asansör endüstrisindeki yeni teknolojileri, ürünleri ve hizmetleri sergiledi. Üreticiler, tedarikçiler, mühendisler ve diğer ilgililer için sektördeki gelişmeleri takip etmek, iş bağlantıları kurmak ve işbirliklerini geliştirmek için önemli bir fırsat sunan LiftExpo Morocco, katılımcıların Fas ve Kuzey Afrika asansör sektörüne giriş kapısı olarak lanse edildi.

LiftExpo Morocoo'ya Türkiye'den; Akış Motor, Akra Elevator, Alyans Asansör, Asiller Asansör, Aterya Elevator, Avelice Asansör, Aybey Elektronik, Butkon, Dehir Asansör, Demas Asansör, Dörtlü Asansör, Efelift Home Lift, Ekay Asansör,  Elit Lift Asansör, Eren Makina, Erkan Lift, First Lift, Genemek, Hüras Elevator, İleri Buton, İntegra, İtimat Asansör, Kepi Elevator System, KMT Lift, Konel Elektronik, Lift Up Elevator, Löher Yürüyen Merdiven,  Önersan, Onuras Asnasör, Ovit Asansör, Özbay Asansör, Özbeşler Asansör, Özinan Asansör, Prolift Elevator, RPM, Selkas Asansör, Sultan Asansör, Tabled Paslanmaz, Teknomak Asansör, Thisa Elevator, Türkray, Upset Elektronik, Usta Energy, Verno Grup ve Zorer Elevator katıldı.

LiftExpo Morocco'nun Fas'ın finans şehri olarak bilinen Kazablanka'da yapılması da katılımcılara ayrıca avantaj sağladı. Fas'a yatırım yapmak isteyen uluslararası şirketlere çeşitli desteklerin sunulduğu Kazablanka iş yapma kolaylığı sayesinde giderek daha fazla tanınıyor. Dünya Bankası “İş Yapma Kolaylığı” endeksinde 53. sıradaki konumu ile Kuzey Afrika ülkeleri arasında lider olan Fas, Afrika Yatırım Endeksi’ne göre Afrika’daki en iyi yatırım hedefi.

36,3 milyonluk nüfusu ile Fas dünyanın en kalabalık 37. Ülkesi. Dünya Bankası verilerine göre, 2022 yılında işgücüne katılım oranı %39 ve işsizlik oranı %11,1’dir. İşgücünün %44’ü hizmetler sektöründe ve %23’ü sanayi sektöründe istihdam edilmektedir. Fas’ın 2022 yılındaki GSYH büyüklüğü cari fiyatlarla 142,87 milyar dolardır. Uluslararası Para Fonu (IMF) verilerine göre, 2022 yılında yıllık reel olarak %7,2 büyüyen Fas ekonomisinin, 2023 yılında %2,1 oranında büyüyeceği öngörülüyor.

Dünya Ticaret Merkezi (ITC) verilerine göre, Fas 2022 yılında toplam 36,5 milyar dolarlık ihracat ve 58,6 milyar dolarlık ithalat yaptı. 2022 yılında 22 milyar dolar cari açık veren Fas, dünyada en çok cari açık veren 19. ülkedir. En yakın ticari ilişkilerini deniz ticareti sayesinde İspanya, Fransa ve İtalya ile kurmuştur. Birleşmiş Milletler (UN) Comtrade verilerine göre; Türkiye 2021 yılında Fas’a 2,98 milyar dolarlık ihracat yaparken, Fas’tan 922,4 milyon dolarlık ithalat yapmıştır. İkili ticaret büyüklüğümüzün 3,9 milyar dolara ulaştığı Fas, en büyük 28. ticari partnerimiz konumundadır.

Fas asansör sektörü ve Türkiye
Fas asansör ihtiyacını ithalat odaklı karşılayan bir ülke. 2022 yılında 79 milyon 816 bin dolar değerinde asansör ithalatı gerçekleştiren Fas, 2 milyon 710 bin dolar değerinde de asansör ihracatı yaptı. Asansör komponentleri konusunda da 70 milyon 637 bin dolarlık ithalata karşı ülkenin asansör komponent ihracatı 3 milyon 973 bin dolar değerinde oldu. 

Türkiye'nin Fas ile komple asansör ve komponent dış ticareti
2022 yılında Türk asansör sektörü Fas'a yaptığı 606 bin 809 kilogramlık paket asansör ihracatından toplam 1 milyon 929 bin 110 dolar değer elde etti. Yine 2022 yılında sektörün Fas'a yaptığı 2 milyon 446 bin 874 kilogram miktarındaki komponent ihracatı da sektörün dış ticaret hanesine 6 milyon 352 bin 588 dolar değer kaydetti. Fas'a Türk asansör sektörünün yaptığı toplam dış ticaret 8 milyon 281 bin 698 dolar değerine ulaştı. 2022 yılında Fas'tan ne komple asansör sistemi ne de asansör komponenti ithal edilmedi.

Rabat Büyükelçiliği Ticaret Müşaviri Burcu Özergül Çolak'ın verdiği bilgilere göre; Fas'ın toplam paket asansör ithalatı dünya ithalatının yüzde 0,2'sini oluşturuyor. Fas'ın ithalat yaptığı ülkelerde Türkiye'nin payı ise yüzde 8,4. Fas'ın asansör ithalatında yüzde 45'lik oran ile aslan payı İspanya'nın. İspanya'yı Çin, Fransa ve Türkiye takip ediyor.

Komponent ithalatında Fas'ın toplam komponent ithalatı dünya ithalatının yüzde 0,1'ni oluşturuyor.  Komponent ithalatında ABD, İspanya, İtalya, Çin ve Almanya'dan sonra Türkiye 6. sırada geliyor. 

Fas'ta asansör sektöründe çoğunluğu ithalat ve montaj işleri ile uğraşan 30'un üzerinde firma faaliyet gösteriyor. Başlıca firmalar DEMSAN Asansör, OPIS Asansör, OTIS Asansör, Hala Systems, KZ Asansör, ALTO Lift, ISAO SARL, Nuova Lift, Maghreb Asansör.

Teknoloji altyapısının eksikliği, kalifiye eleman eksikliği ve sektörün sivil toplum kuruluşlarının yeterince etkin olmaması Rabat Büyükelçiliği Ticaret Müşaviri Burcu Özergül Çolak tarafından sektörün başlıca sorunları olarak kaydedildi. Yine Rabat Büyükelçiliği Ticaret Müşaviri Burcu Özergül Çolak'ın verdiği bilgiye göre Fas'ta Türk müteahhitleri tarafından 4,16 milyar dolar değerinde 75 proje üstlenilmiş ve tamamlanmış. Ülkede faaliyet gösteren başlıca Türk müteahhitlik firmaları Makyol, Nurol, Doğuş İnşaat, Rönesans Holding, Tekfen İnşaat, STFA, Yapı Merkezi, Mapa İnşaat.

Avantajlar-Riskler
Rabat Büyükelçiliği Ticaret Müşaviri Burcu Özergül Çolak Fas'ta iş yaparken karşılaşılacak avantajlı ve riskli durumları ise şöyle paylaştı:

Avantajlar
- Siyasi istikrar.
- Lojistik avantajlar, stratejik konum, Batı Afrika'ya giriş.
- Ekonomik büyüme, yabancı sermayeye sağlanan kolaylıklar.
- Alım gücündeki artış.
- Sanayinin hızlı gelişimi
- Görece şeffaf ihale sistemi
- Yapısal reformlara devam edilmesi
- Bankacılık sistemi
- Türkiye ile ilgili olumlu algı
- Firma kuruluşlarında yerli ortak şartının aranmaması

Dezavantajlar
- Oturma ve çalışma izinlerinde yaşanan belirsizlik
- Bazı ihalelerde yerli firmalara sağlanan yüzde 15'lik fiyat avantajı
- Para transferinde katlanılan izin süreci
- Kar transferinde alınan yüksek maliyet
- Ödeme ve alacak problemleri
- Bürokrasideki yavaşlık
 - Zaman zaman karşılaşılan hukuka aykırı kararlar.