Halim AKIŞIN - Neta Sertifikasyon ve Teknik Kontrol LTD. ŞTİ., Makina Mühendisi

Halim bey merhaba. Asansör Periyodik Kontrol Yönetmeliğinde yapılan değişiklikle A tipi muayene kuruluşları olmak için ne gibi şartları getirildi?
A Tipi muayene kuruluşu olmak veya yetki süresi uzatmak için e-Devlet veya Bakanlık internet sitesinden, Kamu kurumu ve kuruluşlara fiziki şekilde veya KEP yoluyla da başvurabilir. Süreç Bakanlık "Döner Sermaye İşletmesine" başvuru ve ücret ödenmesi ile başlar. A tipi muayene kuruluşu olmak için yasal statüye sahip olmak ve gereken resmi evrakların (Mersis numarası, Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi sureti, resmi kuruluş ise kuruluş kanunu veya kuruluşa dair resmi karar, Unvan ve adres bilgileri, temsili ve ilzama yetkili kişinin orijinal imza beyannamesi ve Vergi kimlik numarası) bulunması gerekmektedir. 

Başvuru sırasında; TÜRKAK’tan akredite olmak ve kimlik numarası, Asansör periyodik kontrol faaliyetlerini kapsayan ve alt limit değeri en az 1.500.000 TL (mevcut değer 1.000.000 TL) tutarında olan mesleki sorumluluk sigortası poliçesi,  Muayene personelinin adı ve soyadı, T.C. kimlik numarası, mesleği, tecrübe süresi, tam zamanlı veya dış kaynaklı olma durumu ve yetkisini tanımlayan personel listesi, muayene mühendisi başarı belgesi (yeni tanımlandı), Tam zamanlı olarak istihdam edilen muayene personelinin Sosyal Güvenlik Kurumu onaylı sigorta kayıtları, İçişleri Bakanlığı Ulusal Adres Veri Tabanından Bakanlık vasıtasıyla alınan bilgilerin üçüncü taraflara aktarılmayacağına dair taahhütname, Bakanlık veri tabanına uyumun sağlanacağına dair taahhütname ile başvurulur.

Yönetmelik değişikliği A tipi muayene kuruluşları için ne gibi yenilikler ve değişiklikler içeriyor?
Öncelikle başvuru koşullarında bir değişiklik söz konusudur. Başvuru için Bakanlık bünyesinde "Döner Sermaye İşletmesi" kurulmuştu. Başvuru ücretlendirmesi söz konusudur. Devamında A tipi muayene kuruluş yapısında yasal şartlar detaylandırılarak, mühendislerin yasal statüleri tanımlanmış farklı unvanlar ile çalışan mühendisler (örneğin, denetçi, büro personeli, sekreter, vs.) meslek disiplinleri ile kayıt edilmek zorunluluğu getirilmiştir. Ayrıca başarı belgeleri istenerek personelin izlenebilirliği sağlanmıştır.

Tescil öncesi periyodik kontrol faaliyeti detaylandırılarak, başvuru ve kontrol şartları genişletilerek Monte eden veya Yetkili servisin sorumlulukları açıklanmıştır. Buna göre başvuru sırasında istenen evraklar şöyle sıralanmıştır;
• AB uygunluk beyanı.
• Onaylanmış kuruluş tarafından düzenlenen uygunluk belgesi.
• Onaylı asansör avan ve/veya uygulama projesi.
• Yük için kalibrasyon doğrulama raporu.

Kontrol sırasında takip edilecek koşullar ise aşağıda listelenmiştir;
• İş sağlığı ve güvenliği mevzuatına aykırı hareket etmemesini,
• İşveren bilgilerini de içeren tanıtıcı kimlik belgesini üzerinde taşımasını,
• Güncel Sosyal Güvenlik Kurumu sigortalılık kaydının ilgili A tipi muayene kuruluşuna sunulmasını,

Asansör periyodik kontrollerindeki muayene sayılarında artış sağlanması muayene kuruluşları açısından ne anlam ifade ediyor?
Bakanlığın yılbaşında yeniden değerleme oranındaki mevcut artışı uygulamaması ve ülkede yaşanan enflasyon ortamında maliyetlerin her geçen gün artması muayene kuruluşları açısından sürecin yürütülmesinde zorluklara sebebiyet vermekteydi. 10 yıldır süreklilik arz eden bir faaliyetin gerçekleşmesinde bir zaman yönetimine ihtiyaç vardı. Muayene sayılarında yapılan artış muayene kuruluşları açısından verimliliğin artması demektir. Burada önemli olan takip kontrol sayılarında yeterli düşüşü görmemiz gerekiyor. Aksi halde muayene sayısından ziyade bu kontrollerin amacına uygunluğu ve öngörülen beklentilerin karşılanmaması anlamına gelir ki bu da yapılan kontrollerin önleyici faaliyet olarak yetersizliği anlamı taşır. 

A tipi muayene kuruluşları için mesleki sorumluluk sigortasının hangi hallerde kullanımı mümkün olabilecektir?
Mesleki sorumluluk sigortası ilk akreditasyon ile birlikte gündeme gelen ve uygunluk değerlendirme faaliyetlerinde ilgili kuruluşun mesleki faaliyeti sırasında gerçekleşen maddi kayıpların karşılanması amacıyla oluşturulan bir sigortadır. A tipi muayene kuruluşları yapmış oldukları muayene ve yönetmelik değişikliği ile birlikte muayene sonrasını da kapsamak üzere yapılan kontrol ve sonrasında oluşturulan raporun süresince muayeneden kaynaklı hataların sebebiyet vereceği hasarları kapsar.

Teknik yöneticiler için getirilen kriterler yeterli midir?
Asansör periyodik kontrol faaliyeti sırasında süreç yönetimi için sadece saha bilgisinin yeterli olmadığı ve bu konuda gerekli diğer bilgilerin de teknik yöneticiler tarafından bilinmesi ve uygulanması konusunda tecrübelerinin olması da gerekmektedir. Örneğin, ilgili idare ve il müdürlüklerine yapılması gereken bilgilendirmeler, bina yönetimlerine yasal şartlar konusunda bilgilendirme, tebligat ve tutanak vs., muayene personellerinin sahada gözlenmesi, akreditasyon faaliyeti, Bakanlık tarafından gerçekleştirilen denetimler, İlgili idare ile yapılan görüşme ve sözleşme koşullarının takibi, vs. Tüm bunlar dikkate alındığında A tipi muayene kuruluşunun da bu konuda bazı görevleri oluşturması ve yetkinlik için sadece mesleki tecrübenin yeterli olmadığını bilmesi gerektiğini bir kez daha hatırlatmakta fayda olduğunu düşünüyorum.

İlk tescil kontrolü için getirilen ilave koşullar neyi işaret ediyor?
Yönetmeliğin özellikle üzerinde geliştirdiği ve sürekli uygulamada görüş istenen nokta tescil öncesi periyodik kontrol faaliyetidir. Şöyle ki; İlk tescil sırasında oluşan problemler monte edeni ve bağlı olduğu mevzuatların yoğunluğu sebebiyle detaylı bilgi ihtiyacı ortaya çıkarmaktadır. 2014/33/AB Asansör Yönetmeliği, Planlı Alanlar İmar Yönetmeliği, Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik, Engelli Kanunu, ürün standartlarındaki güncellemeler, vs. sürekli değişen ve gelişen mevzuatın uygulamasının süreç içindeki değişiklikleri bazı firmaları tenzih ederek söylemek gerekirse, monte eden firmaların tasarım ve alt yapı eksikliği takip etmekte zorlanmalarına ve uygulamada geri kalmalarına sebep olmaktadır. Bu noktada sürekli muayenelerde olumsuz durumlar ile karşılaşılmaktadır. Yukarıda ifade ettiğimiz tescil kontrollerinde başvuru aşamasında gerekli evrakların iletilmesi, test sırasında monte edenin temin etmesi gereken yüklerin kalibrasyon şartının getirilmesi önemli bir noktadır. Ayrıca ulusal mevzuat gereği tasarım öncelikli olarak projelerin ilgili idare tarafından onaylı olarak istenmesi yine bir diğer tanımlama olarak ifade edilmiştir. İlerleyen aşamalarda uygunluk değerlendirme faaliyeti için de benzer uygulamaların gelmesi yadırganmaması gereken bir husus olarak beklenmektedir. Tüm süreçlerde olduğu gibi bu aşamalarda da suiistimal edilme söz konusu olacaktır. Ancak kurallara uymanın rekabeti eşitleme ve yeterlilik seviyesini belirlemek için yapıldığı unutulmamalıdır. Bizler bu kuralları süreç iyileştirilmesi olarak görmek ve gerekli tedbirleri alarak rekabetçi ve yeterlilik seviyesinin çıtasını yukarı çıkarma olarak değerlendirmeliyiz. Aksi halde yasalar uygulanmadığında rekabet diye bir şeyin kalmayacağını unutmamalıyız. 

Dijital çağa ayak uydurmak için KEP, Elektronik imza, Karekodlu bilgi etiketi vs. ilerleyen zamanda başka neleri getirecek?
Dijital çağın başlaması ile birlikte birçok faaliyet izlenebilir ve takip edilebilir olmaya başladı. Bu zaman içerisinde asansör monte edenlerin de uygulamaya ayak uydurması ile birlikte yapılan tüm faaliyetlerinin izlenmesi kaydedilmesi ve hata tespitinde kota artış anlamı taşımaktadır. Verilerin işlenmesi halinde süreç iyileştirmeleri, veri değerlendirmeleri konusunda yetkin personel ihtiyacı, ürünlerin izlenmesi ve ürün iyileştirmeleri, imalat hatalarının en aza indirgenmesi, montaj ve servis faaliyetinin izlenmesi ile aşamaların ne durumda olduğunu takip etmek gibi akla gelebilecek yüzlerce sorunun başlangıcı olarak düşünülmelidir. Özellikle yetkin personel sayısında yetersizlik, iş gücünün azaltılmaya çalışıldığı bu dönemde zaman yönetimi, süreç iyileştirilmesi gibi personel verimliliği, ürünlerde enerji verimliliği gibi konuların gündem içinde her geçen gün artan ilgi ve talebi karşılaması için dikkate alınması gereken bir konu başlığı olarak yer almaktadır. 

Özellikle servis firmaları açısından takip edilebilirlik, sorumlu bulma, veri bilgilendirme (unvan değişikliği, adres değişikliği, güncel bilgilerin paylaşılması vs.) kayıt dışı şikayetleri ortadan kaldırmak için bir ilerleme ve yol olarak değerlendirilmelidir.

İç kapının kırmızı kriter olarak belirlenmesi nelere sebep olabilir?
Muayene süresine ilgili bölgelerde yeterli personel olmaması, malzeme temin sorunu, muayene sürelerinde yakınlık, rekabet, vs. gibi sebepler göz önüne alındığında bazı zaman problemlerine sebep olabilir ancak öngörülen yaklaşık 9 ay gibi bir sürede birçok konunun çözüm bulacağını düşünüyorum. Firmaların servis portföylerindeki asansörlerin durumu burada çözüm bulmak için en büyük yardımcı bilgidir. Bu bilgileri doğru zaman yönetimi uygulayarak, muayene kuruluşları ve ilgili bina yöneticilerini doğru şekilde bilgilendirerek mevcut asansörlerin daha güvenli olmasını sağlayabilirler diye düşünüyorum. Aksi halde asansörlerde yığılma, tedarik problemi, bina yönetimi ve ilgili idare ile anlaşmazlıklar kaçınılmaz olacaktır. 

İç kapının kırmızı olması kazaları önlemeye yeterli midir?
İç kapının olmaması kullanıcı güvenliğini büyük oranda riske atmaktadır. 2015 yılında yapılan değişiklik ile birlikte 4 yıl gibi bir sürede mavi kriter olarak değerlendirilmişti. İç kapı olmaması kriteri bu sürenin sonunda hiçbir gözden geçirme olmadan devam ederek süreç sürdürülmekteydi. Bu konuda Bakanlığımızın periyodik olarak yapmış olduğu yönetmelik değişikliği beklediğimiz ve yakın zamanda görüş alınan taslak yönetmelik ile bu sefer olacak dedirtiyordu. Nitekim 13 Eylül 2022 tarihinde Resmi Gazetede yayımlanan yönetmelik değişikliği ile beklenen gerçekleşmiş oldu. İç kapı özellikle ne kadar talimatlara yazarsak, ya da uyarsak, raporlama ve bilgilendirme yapsak bile önlenmesi için yeterli olmayan tedbirler idi. Ancak bu yasal zorunluluk ile kısa süre öngörülmesi özellikle eski asansörlerimiz için önemli bir adımdır. Yaşanmış kazaların incelenmesinde iç kapının olmasının birçok kazayı önlemede etkili olduğunu görmekteyiz. Bu sebeple bu maddenin uygulamaya girmesini sağlayan tüm paydaşlara teşekkür etmek gerekir diye düşünüyorum.

Eklemek istedikleriniz?
Yönetmelik için çaba harcayan sürecin iyileşmesi ve tespit edilen eksikliklerin bir an önce giderilmesi için görüş bildiren ve katkı koyan tüm paydaşlara teşekkür etmek gerekir. Bu konuda emek harcayan paydaşların sürecin bir an önce iyileşmesini istediklerini düşünüyoruz. 

Kabin içi kapı takılmasının kullanıcı güvenliğinde önemli bir tedbir olduğunu bilmek gerekir. Bu konuda 2015 yılında ön görülen 4 yıllık sürenin sonunda hiçbir değişiklik yapılmaması uzun süre tartışılmıştır. Ancak son düzenleme ile bu konunun düzeltilmesi meselenin ciddiyeti konusunda Bakanlığımızın taviz vermeden güvenlik şartlarında uygulamaya devam edeceğini göstermektedir. 

Ayrıca güncel standartlara göre üretilen asansörlerde haberleşme sisteminin servis personelinin güvenliğini de dikkate alarak iyileştirilmesi önemli gelişmelerden sayılabilir.

Özellikle güncel standartlarda servis personellerine yönelik iş güvenliği tedbirlerinin arttırılması sonrasında yasal boşlukların oluşmaya başladığı saha uygulamalarında taşeronlaşmanın boyutlarını dikkate aldığımızda muayene sırasında çalışan güvenliği ve yasal şartların aranması yine süreç iyileştirilmesi olarak dikkat çeken konuların başında yer almaktadır.

İlk tescil kontrollerinde yük testi ile ilgili olarak kuruluşların zorlandığı süreçte uygunluk değerlendirme yöntemlerinin yeniden gözden geçirileceği aşikar olup, bu konuda Uygunluk Değerlendirme Kuruluşlarının mevcut uygulamalara devam ederek mi, yoksa süreçlerini gözden geçirerek mi yapacağı zaman içinde görülecektir. Umuyoruz ki Bakanlığımız bu konuda da bir düzenleme için en kısa sürede bir adım atar ve uygunluk değerlendirme kuruluşlarının da faaliyetleri mercek altına alınarak süreçteki açık noktalar bir an önce kapatılır.