Ferhat CANPOLAT: Ferhat Canbolat, AR-GE Merkezi Takım Lideri olarak Merih Asansör A.Ş. de görev almaktadır. Makine Mühendisi olarak yaklaşık 6 yıldır, asansör sistemlerinde ürün tasarımı, analizleri ve parametrik modelleme üzerine deneyime sahiptir. 

Yangına dayanıklı olarak üretilen asansör kat kapıları, duman ve alevin geçişini önlemek amacıyla kullanılmaktadır. Yangına dayanıklı asansör kapıları, katlar arasında yangın geçişinin engellenmesi ve binada bulunan sakinlerin güvenli bir şekilde tahliyesine olanak sağlamak için gereken süreye kadar alev, ısı ve duman geçişine engel olur. 

Türkiye’de yangına dayanıklı asansör kapılarının üretilmesinde TS EN 81-58 standardı, yapılarda kullanılmasında ise “Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik” dikkate alınır.

5243 sayılı ‘Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik’ gereğince asansör kapılarının en az 30 dakika yangın dayanımlı ve duman sızdırmaz olması, yapı yüksekliği 51.5 m’den yüksek binalarda yangına karşı en az 60 dakika dayanıklı ve duman sızdırmaz olması gerektiğine değinilir.  Bu nedenle Türkiye’de inşa edilen 51.5 m’den yüksek yapılarda 60 dakika yangın dayanımlı ve duman sızdırmaz özelikte kapıları olan bir acil durum asansörü bulunmalıdır. 

İlgili standarda göre yangın testleri akredite olmuş laboratuvarlarda yapılmakta ve asansör kat kapısının performansına göre rapor düzenlenmektedir.

Yangına dayanıklı asansör kapıları olarak sertifikalandırılacak kapıların akredite olmuş laboratuvarlarda gerçekleştirilen testleri sırasında monte edildiği fırınların zamana bağlı olarak maruz kaldığı sıcaklık değişim tablosu aşağıdaki gibidir. 
 
Akredite olmuş deney laboratuvarlarında yapılan testler doğrultusunda asansör kapılarının yangın dayanım değerleri E, I, W olarak ölçülüp sınıflandırma yapılır. 

Bütünlük (E) kriterlerinde, asansör kapılarının fiziksel dayanımı ve bir alevlenme olup olmadığı gözlenir. Yapılan testlerde oluşacak alevlenme 10 saniyeden fazla sürer ise test sonlandırılır ve asansör kapısına E değeri verilir. E değerinden alınan sonuç ana değer olarak belirlenir. Kapı açıklıklarından sızdırma hızı 3 m³/(dak.m) geçmediği sürece karşılanır.

Yalıtım (I) kriterlerinde, test başlangıç sıcaklığından itibaren kapı üzerinde bulunan ısıl çiftlerden herhangi birisinin toplam sıcaklık değişikliği 180 dereceyi geçmemesi gerekmektedir. Sıcaklık ölçümü, kapının standartta belirlenen bölgelerine ve kapıdan 1 metre uzakta ısı çiftleri konularak yapılmaktadır. Test limit sıcaklığının üzerine çıkıldığı an okunan zaman, kapının yapılan test sonucunda aldığı I değerini gösterir. I değeri alınırken kullanılan izolasyon malzemesi hem kapının belirli bir sıcaklığa kadar yangının etkisini azaltmayı sağlamakta hem de yangının yayılmasını önlemektedir. 

Işıma (W) kriteri, yapı elamanının sadece bir yüzünde maruz kaldığı yangına dayanım özelliğidir. Buna bağlı olarak yapı elemanının maruz kalmadığı yüzeyinden çevredeki malzemelere veya elemanın içinden önemli bir miktarda ışıma ısısı çıkışının bir sonucu olarak yangının yayılma ihtimali azalır. “Çatlaklar veya açıklıkların verilen boyutları aşması” veya “Yangına maruz kalmayan taraftaki sürekli alevlenme” kriterlerine göre bütünlüğün sağlanamaması otomatik olarak ışıma kriterinin de sağlanamadığı anlamına gelir.

Işıma kriterleri için değerlendirilen elemanlar, deney standartlında belirlendiği gibi ölçülen 15 kW/m² değerini aşmayan bir değere ulaşması için geçen süre olarak verilmelidir. 

Bu 3 kriterle alınan sonuçlar dahilinde sertifikasyon işlemlerinde E, EI, EW değerleri üzerinden belge hazırlanır.

Testlerden 60 dakika dayanım sertifikası almak isteyen bir kapı, test sırasında 59. dakikada test limit sıcaklığını geçer ise o kapı 60 dakika yerine 45 dakika dayanımlı kabul edilir ve EI 45 sertifikası alır. Farklı bir örnek olarak testleri E 91, I 63, W 72, sürelerinde tamamlayan bir kapı; E 90, EI 60, EW 60 olarak belgelenecektir.

Teste tabi tutulan kapıların test sırasında sergilediği davranışlarının bilgileri ve test anı izlenimleri doğrultusunda ayrıntılı bir rapor hazırlanır. Bu rapor kapının test performansına ilişkin değerlendirmeleri kapsar.

Deney sonuçları aynı özellik ve tipteki farklı ebattaki kapılara da uygulanabilir. Bu uygulanabilirlik teste tabi tutulan kapının net giriş açıklığından ± %30 toleransı ile net giriş yüksekliğinin +%15 toleransı hesaplanarak verilir.

Örneğin; teste tabi tutulan kapı net girişi 1000mm, net giriş yüksekliği 2000mm ise rapor çerçevesinde uygulanabilir aralık olarak net giriş 700-1300 mm aralığında, net giriş yüksekliği 2000-2300mm aralığındadır.