Makina Mühendisleri Odası Konya Şubesi’nde gerçekleştirilen panelde T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı'ndan Sanayi ve Teknoloji Uzmanı Mustafa Gürel, Türkiye’deki asansör sektörünün mevzuat yapısı, teknik uygulamaları ve güncel istatistikleri tüm yönleriyle ele aldı. Panelde, özellikle asansör sektörünün hukuki çerçevesini belirleyen yasa ve yönetmelikler ile bu alanda uygulanmakta olan denetim sistemleri, uygunluk değerlendirme süreçleri ve sektörel performans göstergeleri katılımcılara detaylı biçimde aktarıldı.

Yasal çerçeve ve sorumluluklar

Panelde ele alınan yasal metinler arasında Kat Mülkiyeti Kanunu, Belediye Kanunu, İl Özel İdaresi Kanunu gibi temel yasaların yanı sıra, yangın güvenliği yönetmeliği ve imar yönetmelikleri de yer aldı. Bu mevzuatlar, bina sorumlularının aylık bakım, yıllık kontrol ve ücret ödeme yükümlülüklerini belirlerken, belediyelere ve özel idarelere tescil işlemleri ve periyodik denetimlerle ilgili görevler yüklüyor. Ayrıca asansörlerin yangın anındaki davranışları, kuyu havalandırmaları, erişilebilirlik kriterleri gibi teknik detaylar da yönetmeliklerle düzenlenmiş durumda.

Klasik ve yeni yaklaşımlar arasındaki farklar

Sanayi ve Teknoloji Uzmanı Mustafa Gürel'in sunumunda, klasik yaklaşım ile Avrupa Birliği’nin önerdiği yeni yaklaşım arasındaki farklar da dikkat çekici biçimde ortaya konuldu. Klasik modelde ürünlerin detayları ve standartlara uygunluğu merkezi otoritelerce denetlenirken, yeni yaklaşımda üretici firmalara daha fazla sorumluluk ve esneklik tanınıyor. Yeni modelde, temel sağlık ve güvenlik gereklerini karşılayan ürünlerin piyasaya arzına olanak sağlanıyor. Ancak uygunluk denetimindeki zorluklar ve AB içi yorum farklılıklarının pazarı etkileyebileceği de dile getirildi.

Piyasaya arzdan önceki süreçler

Asansörlerin piyasaya sunulmasından önce gerçekleştirilmesi gereken teknik ve idari adımlar da detaylandırıldı. Trafik hesabının yetkili mühendisler tarafından yapılması gerektiği, montaj süreci için ayrıntılı proje ve sözleşmelerin hazırlanmasının zorunlu olduğu belirtildi. Ayrıca, ürünün hangi uygunluk değerlendirme yöntemine tabi olacağının belirlenmesi gerektiği vurgulandı.

Asansör tanımı ve teknik özellikler

Asansörün belirli seviyelere hizmet vermesi, taşıyıcı kabine sahip olması, sabit raylar üzerinde çalışması gibi teknik özellikleri taşıması gerektiği ifade edilen sunumda, insan ve yük taşımaya uygunluk, kullanıcıya yönelik kumanda sistemleri ve yapıya kalıcı entegrasyon gibi kriterler de asansör tanımının bir parçası olarak sunuldu.

Uygunluk değerlendirme ve CE işareti

CE işareti, ürünün temel sağlık ve güvenlik gereklerine uygun olduğunu belgeleyen bir göstergedir. Hem üretici hem monte eden firma tarafından iliştirilmesi gereken bu işaret, Modül B (tip inceleme), Modül E (ürün kalite güvencesi), Modül C2 (rastgele kontrol) ve Modül H (tam kalite güvencesi) gibi farklı yollarla elde edilebilmektedir.

Periyodik kontrol süreci ve etiket renkleri

Asansörlerin piyasaya arzı sonrası en kritik denetim mekanizması periyodik kontrollerdir. Yılda en az bir kez yapılan bu kontroller, A tipi muayene kuruluşları tarafından gerçekleştirilir. Kontrollerin sonucuna göre asansörler yeşil, mavi, sarı ve kırmızı olmak üzere dört ayrı renkte etiketle sınıflandırılır. Her bir renk etiketi, kusur seviyesi ve düzeltme süresi hakkında bilgi verir. Kırmızı etiketli asansörlerin kullanımı yasaktır ve 60 gün içinde düzeltilmediği takdirde mühürlenir.

Asansör kimlik numarası ve dijital takip

Her asansöre 32 haneli bir kimlik numarası verilmekte, bu numara Ulusal Adres Veri Tabanı ile eşleştirilerek ASTAK sistemi üzerinden dijital ortamda takip edilmektedir. ASTAK (Asansör Takip Sistemi), periyodik kontrollerin dijital olarak kaydedilmesini, analiz edilmesini ve denetlenmesini mümkün kılan bir yazılımdır. Sanayi ve Teknoloji Uzmanı Mustafa Gürel sunumunda şu bilgileri de verdi:

2024 periyodik kontrol sonuçları: Konya’nın güçlü performansı

2024 yılı verilerine göre Türkiye genelinde 735.365 asansör bulunmakta, bu asansörler 745.822 kez kontrol edilmiştir. Konya’da ise 19.742 asansör için 19.796 kontrol yapılmıştır. Konya’daki asansörlerin %56’sı mavi (hafif kusurlu), %18’i yeşil (kusursuz), %22’si kırmızı (güvensiz) etiketle sınıflandırılmıştır. Türkiye genelinde bu oranlar sırasıyla %45, %13 ve %35 şeklindedir. Özellikle yük testinden kaynaklanan güvensizlik oranı Türkiye'de %12 iken, Konya’da yalnızca %3’tür. Bu durum, montaj süreçlerinde iyileştirme gerektiğini ancak bakım kalitesinin oldukça yüksek olduğunu göstermektedir.

Konya’nın sanayi ve ihracat gücü

Sanayi Sicil Verileri’ne göre Türkiye’de 2.669 asansör firması bulunurken, Konya’daki firma sayısı 155’tir. Türkiye’de sektörde 31.107 kişi çalışırken, bunun 3.463’ü Konya’dadır. Konya, yurt içi satışların %14’ünü, yurt dışı satışların ise %22’sini gerçekleştirmektedir. Bu oranlar, Konya’nın sadece iç pazarda değil, ihracatta da güçlü bir oyuncu olduğunu göstermektedir.

Türkiye’nin yükselen ihracat grafiği

Türkiye’nin asansör ihracatı 2023 yılında 375 milyon dolara ulaşmıştır. İhracat yapılan ülke sayısı 2013’te 102 iken, 2023’te 144’e çıkmıştır. Türkiye’nin dünya asansör ihracatındaki payı son 10 yılda %1’den %3’e yükselmiştir. Bu artışta Konya’nın sağladığı katkı oldukça büyüktür.

Yetkili servisler ve garanti süreci

Yasalar gereği, her monte eden firma kendi bünyesinde bir yetkili servis kurmakla yükümlüdür. Garanti süresince bakım yalnızca bu servis tarafından yapılır.

Garanti süresi sona erdikten sonra farklı HYB’li servislerin müdahalesine izin verilir. Konya’da bakım hizmetlerinin %96’sı HYB’li servislerce yapılmaktadır ve bu servislerin %78’i sadece Konya ilinde hizmet vermektedir.

Tescil süreci: Güvenlikten bağımsız bir işlem

Asansör tescili, güvenlikten ziyade idari bir işlem olarak tanımlanmıştır. Tescil işlemi, ilgili idare tarafından monte eden firmanın başvurusu üzerine gerçekleştirilir. Tescil öncesi periyodik kontrolden kusursuz veya hafif kusurlu geçmeyen asansörlerin tescili yapılmamaktadır. İlgili idareler, yönetmelik dışında başka belge talep edemez.

Genel değerlendirme: Konya sektörde öncü rol üstleniyor

Sanayi ve Teknoloji Uzmanı Mustafa Gürel'in panelde aktardığı tüm veriler ışığında, Konya’nın asansör sektöründe hem üretim hem de hizmet kalitesiyle Türkiye ortalamasının üzerinde bir performans sergilediği görülmektedir. Dijital denetim araçlarının etkin kullanımı, güçlü servis ağı, yüksek ihracat oranı ve mevzuata uyumlu üretim altyapısıyla Konya, sektöre yön veren şehirlerden biri olarak öne çıkmaktadır.

ÖNE ÇIKANLAR…

- Konya’daki asansörlerin %74’ü kusursuz veya hafif kusurlu olarak denetlendi; Türkiye ortalamasının üzerinde bir oran.

- Türkiye, 2023 yılında 144 ülkeye asansör ihraç etti; ihracatta Konya'nın payı %22’ye ulaştı.

- Yük testinden kaynaklı güvensizlik oranı Konya’da %3, Türkiye ortalamasında ise %12.

- ASTAK sistemiyle tüm asansör kontrolleri artık dijital ortamda izleniyor ve raporlanıyor.

- Her asansör monte edenin kendi yetkili servisini kurması zorunlu; garanti süresince sadece bu servis işlem yapabiliyor.

- Uygunluk değerlendirmelerinde üreticiye daha fazla sorumluluk yükleyen yeni yaklaşım öne çıkıyor.

- Konya, 3.463 kişilik istihdamıyla sektörün en yoğun üretim merkezlerinden biri.