Dünyanın 59. büyük ekonomisi olan Fas, politik olarak istikrarlı ve iş dostu bir ülkedir. Uzun yıllardır sabit bir şekilde büyüyen Fas ekonomisi yapısal olarak Avrupa'ya Afrika'nın geri kalanından daha uyumlu olmasıyla beraber, Afrika kıtasındaki fırsatlardan da giderek daha fazla faydalanmaktadır. Çeşitli şehirlerinde yer alan ve ticari trafiğin yoğun olduğu limanları ile Avrupa ve Afrika arasında ticari bir köprü niteliğindedir. Fas’ın Kazablanka finans şehri ülkeye yatırım yapmak isteyen uluslararası şirketlere çeşitli destekler sunmaktadır. Dirhem, Fas’ın resmi para birimidir ve iş dili Fransızcadır.

Fas, iş yapma kolaylığı sayesinde giderek daha fazla tanınmaktadır. Dünya Bankası “İş Yapma Kolaylığı” endeksinde 53. sıradaki konumu ile Kuzey Afrika ülkeleri arasında liderdir. Afrika Yatırım Endeksi’ne göre Afrika’daki en iyi yatırım hedefidir.

36,3 milyonluk nüfusu ile Fas dünyanın en kalabalık 37. Ülkesidir. Dünya Bankası verilerine göre, 2022 yılında işgücüne katılım oranı %39 ve işsizlik oranı %11,1’dir. İşgücünün %44’ü hizmetler sektöründe ve %23’ü sanayi sektöründe istihdam edilmektedir. Fas’ın 2022 yılındaki GSYH büyüklüğü cari fiyatlarla 142,87 milyar dolardır. Uluslararası Para Fonu (IMF) verilerine göre, 2022 yılında yıllık reel olarak %7,2 büyüyen Fas ekonomisinin, 2023 yılında %2,1 oranında büyüyeceği öngörülmektedir.

Dünya Ticaret Merkezi (ITC) verilerine göre, Fas 2022 yılında toplam 36,5 milyar dolarlık ihracat ve 58,6 milyar dolarlık ithalat yapmıştır. 2022 yılında 22 milyar dolar cari açık veren Fas, dünyada en çok cari açık veren 19. ülkedir. En yakın ticari ilişkilerini deniz ticareti sayesinde İspanya, Fransa ve İtalya ile kurmuştur. Birleşmiş Milletler (UN) Comtrade verilerine göre; Türkiye 2021 yılında Fas’a 2,98 milyar dolarlık ihracat yaparken, Fas’tan 922,4 milyon dolarlık ithalat yapmıştır. İkili ticaret büyüklüğümüzün 3,9 milyar dolara ulaştığı Fas, en büyük 28. ticari partnerimiz konumundadır.

Sektörler ve fırsatlar
Arap dünyasında, petrol dışı GSYH büyüklüğü ile Mısır’ın ardından ikinci sırada olan Fas ekonomisinin önemli gelir kaynakları tarım, tekstil, turizm ve fosfat mineralleridir. Fas için bağlılığını sürdürdüğü tarım sektörü, GSYH’nin %13’ünü ve istihdamın %39’unu oluşturan önemli bir sektördür. En çok üretilen tarım ürünleri haşhaş, zeytin, turunçgiller ve şarap üzümleridir. Ülkede devamlı gelişmekte olan tekstil sektörü, GSYH’nin %15’ini oluşturmaktadır. Fas, ABD ve Çin’den sonra dünyanın 3. büyük fosfat minerali üreticisidir.

Türkiye’nin Fas’a en fazla ihracat yaptığı sektörler otomotiv, demir çelik, makineler ve mekanik parçalar, demir çelik eşyaları, plastik ve mamulleri ile hava ve uzay araçlarıdır. Son 5 yılda her birinde artış gösteren bu sektörler arasından yıllık ortalama %139 büyüme ile hava ve uzay araçları en yüksek artışı gösteren sektördür. Bu büyümeyi yıllık ortalama %25 büyüme ile demir çelik eşyaları takip etmektedir. Tüm sektörler içerisinden meyve, narenciye ve kuruyemiş son 5 yıl içerisinde yıllık ortalama %90 büyüme ile Fas ile ihracatımızdaki potansiyel sahibi ürünlerdendir.

Fas, istikrarlı ekonomik büyümesini ulaşım ve altyapı stratejisi ile destekleyerek bölgesel kalkınmayı amaçlamaktadır. Ulaşım projeleri arasında yeni otoyol ve demiryolu inşaatları ile birlikte liman ve havaalanlarına yapılacak olan geliştirmeler yer almaktadır. Altyapı projeleri arasında ise, yeni şehir ve sanayi alanları inşaatları bulunmaktadır. Bununla birlikte, ülkenin önemli gelir kaynaklarından olan turizm sektörünü geliştirmek için otel, eğlence tesisi ve tatil köyü inşaatları devamlı olarak yapılmaktadır. İnşaat projelerinin çok çeşitli olduğu Fas ile bu projeler için yapılacak iş birlikleri, yüksek ihracat büyüklüğüne sahip olduğumuz demir çelik başta olmak üzere inşaat malzemeleri ihracatı ve güçlü olduğumuz turizm alanındaki anlaşmalar, Türkiye’ye ihracat geliri olarak geri dönüş sağlayacaktır.

Kazablanka Menkul Kıymetler Borsası Afrika'nın en büyük borsalarından biridir ve bölgesel merkez olmayı hedeflemektedir. Müslüman bir ülke olan Fas’ta İslami finans ve İslami bankalar yeni gelişen ve çalışan sayısının arttığı bir alandır. Türkiye’de İslami finans, varlıklarının geliştiği ve dünya ortalamasının üzerinde büyüyen bir alandır. Bu nedenle, Türkiye ile Fas arasında bu alanda yapılacak olan iş birlikleri hem finans alanında hem de diğer alanlarda güçlü bağların kurulmasına öncülük etme fırsatı taşımaktadır.

Türkiye’nin Fas’tan en fazla ithalat yaptığı sektörler inorganik kimyasallar, gübreler, gıda kalıntı ve atıkları, otomotiv ve sıva malzemeleridir. Bu sektörler arasından son 5 yılda yıllık ortalama %26 büyüme ile ilerleyen inorganik kimyasallar, değerli ve nadir toprak metallerinin organik veya inorganik bileşikleri toplam ithalatımızın %20’sini oluşturmaktadır. Organik kimyasallardaki artışı %46 Otomotiv ile elektrikli makine parçaları takip etmektedir. Son 5 yılda en çok ithalat yaptığımız ilk 5 sektörden biri olan otomotiv sektörü, yıllık ortalama %15 daralma göstererek en yüksek düşüşe sahip sektördür.

Fas asansör sektörü ve Türkiye
Fas asansör ihtiyacını ithalat odaklı karşılayan bir ülke. 2022 yılında 79 milyon 816 bin dolar değerinde asansör ithalatı gerçekleştiren Fas, 2 milyon 710 bin dolar değerinde de asansör ihracatı yaptı. Asansör komponentleri konusunda da 70 milyon 637 bin dolarlık ithalata karşı ülkenin asansör komponent ihracatı 3 milyon 973 bin dolar değerinde oldu. 

Türkiye'nin Fas ile komple asansör ve komponent dış ticareti
2022 yılında Türk asansör sektörü Fas'a yaptığı 606 bin 809 kilogramlık paket asansör ihracatından toplam 1 milyon 929 bin 110 dolar değer elde etti. Yine 2022 yılında sektörün Fas'a yaptığı 2 milyon 446 bin 874 kilogram miktarındaki komponent ihracatı da sektörün dış ticaret hanesine 6 milyon 352 bin 588 dolar değer kaydetti. Fas'a Türk asansör sektörünün yaptığı toplam dış ticaret 8 milyon 281 bin 698 dolar değerine ulaştı. 2022 yılında Fas'tan ne komple asansör sistemi ne de asansör komponenti ithal edilmedi.

Rabat Büyükelçiliği Ticaret Müşaviri Burcu Özergül Çolak'ın verdiği bilgilere göre; Fas'ın toplam paket asansör ithalatı dünya ithalatının yüzde 0,2'sini oluşturuyor. Fas'ın ithalat yaptığı ülkelerde Türkiye'nin payı ise yüzde 8,4. Fas'ın asansör ithalatında yüzde 45'lik oran ile aslan payı İspanya'nın. İspanya'yı Çin, Fransa ve Türkiye takip ediyor.

Komponent ithalatında Fas'ın toplam komponent ithalatı dünya ithalatının yüzde 0,1'ni oluşturuyor.  Komponent ithalatında ABD, İspanya, İtalya, Çin ve Almanya'dan sonra Türkiye 6. sırada geliyor. 

Fas'ta asansör sektöründe çoğunluğu ithalat ve montaj işleri ile uğraşan 30'un üzerinde firma faaliyet gösteriyor. Başlıca firmalar DEMSAN Asansör, OPIS Asansör, OTIS Asansör, Hala Systems, KZ Asansör, ALTO Lift, ISAO SARL, Nuova Lift, Maghreb Asansör.

Teknoloji altyapısının eksikliği, kalifiye eleman eksikliği ve sektörün sivil toplum kuruluşlarının yeterince etkin olmaması Rabat Büyükelçiliği Ticaret Müşaviri Burcu Özergül Çolak tarafından sektörün başlıca sorunları olarak kaydedildi. Yine Rabat Büyükelçiliği Ticaret Müşaviri Burcu Özergül Çolak'ın verdiği bilgiye göre Fas'ta Türk müteahhitleri tarafından 4,16 milyar dolar değerinde 75 proje üstlenilmiş ve tamamlanmış. Ülkede faaliyet gösteren başlıca Türk müteahhitlik firmaları Makyol, Nurol, Doğuş İnşaat, Rönesans Holding, Tekfen İnşaat, STFA, Yapı Merkezi, Mapa İnşaat.

Avantajlar/Riskler
Rabat Büyükelçiliği Ticaret Müşaviri Burcu Özergül Çolak Fas'ta iş yaparken karşılaşılacak avantajlı ve riskli durumları ise şöyle paylaştı:

Avantajlar
- Siyasi istikrar.
- Lojistik avantajlar, stratejik konum, Batı Afrika'ya giriş.
- Ekonomik büyüme, yabancı sermayeye sağlanan kolaylıklar.
- Alım gücündeki artış.
- Sanayinin hızlı gelişimi
- Görece şeffaf ihale sistemi
- Yapısal reformlara devam edilmesi
- Bankacılık sistemi
- Türkiye ile ilgili olumlu algı
- Firma kuruluşlarında yerli ortak şartının aranmaması

Dezavantajlar
- Oturma ve çalışma izinlerinde yaşanan belirsizlik
- Bazı ihalelerde yerli firmalara sağlanan yüzde 15'lik fiyat avantajı
- Para transferinde katlanılan izin süreci
- Kar transferinde alınan yüksek maliyet
- Ödeme ve alacak problemleri
- Bürokrasideki yavaşlık
 - Zaman zaman karşılaşılan hukuka aykırı kararlar.