by Aydan AYDINLI Proje Mühendisi

1. Asansör trafik hesabı nedir ve nasıl yapılır?

Asansör avan projesi: Binaya kurulacak olan asansörün kullanım amacına göre kapasite, hız, kumanda ve kullanım şekli gibi temel özelliklerinin belirlenmesi için hazırlanan projedir.  Bu proje hazırlanır ve bu projenin temelini elektrik ve makine mühendisleri tarafından yapılmış trafik hesabı oluşturur.

Asansör yönetmeliğine göre trafik hesabı:

Bina şekil ve ihtiyaçlarına göre asansör (kabin) adet, hız, kapasite kumanda ve kullanım şekillerini en ekonomik biçimde tespit eden hesap tarzıdır. Trafik analizi ve hesaplaması, özellikle yoğun nüfuslu yüksek yapılarda mimarların bina mimarisini daha iyi yapılmalarını sağlayan, dikey insan taşımacılığında önemli bir konudur.

Asansör trafik akış hesabının temel amacı, insanların katlarda bekleme sürelerini en aza düşürmek ve konfor sağlamaktır.

Trafik hesabı, binanın kullanım amacı(konut, ofis, hastane, otel vb.) kat sayısı, nüfus yoğunluğu ve asansörlerin teknik özellikleri gibi parametrelere dayanır.

2. Asansör trafik hesabı adımları

2.1. Asansör trafiğinin incelenmesi

Binalardaki günlük trafik bileşenleri, trafik piklerinin uygun olarak karşılanabilmesi için dikkatli olarak tayin edilmelidir. Normal olarak üç trafik yoğun talebiyle karşılaşılır. Bunlar, sabah, öğle ve akşam yoğun talepleridir. Trafik analizleri, genellikle sabah yoğun talebi göz önünde tutularak yapılmaktadır.

Çeşitli binalarda bina nüfusunun %17-25’nin sabah yoğun trafiğinde 5 dakika esnasında en yoğun kullanımı gerçekleştirecekleri beklenir.

B= b + (η.b)

b: Binada bulunan

toplam insan sayısı(∑p)

p: Bir bağımsız bölümde

sürekli insan sayısı(Tablo-1)

η: Yedek artış oranı

b<200 kişi ise η=%30

b>200 kişi ise η=%25

2.2. Asansöre bir sefer için gerekli seyir zamanı (T_r) hesabı

Bir kişinin maksimum harcadığı zamanı, bir asansörü beklemek için geçirdiği süredir. Bu zaman “Bekleme aralığı”dır ve gelen kabinlerin, ulaşmaları için geçen zaman aralığıdır. Bu zaman, her bir kabinin gidip gelme süresine ve kabin sayısına bağlıdır. Gidip gelme zamanı, bir asansörün giriş katından ayrıldıktan sonra, ortalama sayıda kullanıcıyı üst katta ortalama durağa ulaştırdıktan sonra tekrar giriş katma gelmesi için geçen süredir.

TR =(2.H.tv) + (S+1).ts + 2tp.P

TR: Performans zamanı(sn)

H: Ortalama en yüksek dönüş katı (Tablo 3)

tv: Katlar arası geçiş zamanı, tv=df/v (sn) (Tablo 2)

h: Ortalama kat yüksekliği (m)(seyir mesafesi/durak adedi)

v: Kabin anma hızı (m/s)

ts: Her duruşta zaman kaybı (s) = ts= ta + tk + tg – tv (s)

S: Kabinin ortalama olası durma sayısı (Tablo 5)

ta: Kapı açılma zamanı(s) (Tablo 4)

tk: Kapı kapanma zamanı(s) (Tablo 4)

tg: Tek kat seyir zamanı(s) (Tablo 6)

tp: Kullanıcı tek yön transfer zamanı (s)'dır. (Tablo 8)

P: Kabindeki ortalama insan sayısı (%80 kapasite ile) (kişi)

2.3. Gerekli asansör sayısının hesabı

Bir asansörün (kabinin) 5 dakikada yaptığı seferde taşıyacağı insan adedi hesaplandıktan sonra gerekli asansör (kabin) adedi bulunur. Mühendisler tarafından yapılan deneyler ve araştırmalar neticesinde asansör tesisinin, asansör trafiğinde en kritik olan 5 dakikalık süre içinde oluşan talepleri karşılaması halinde bütün gün içinde sorunsuz hizmet vereceği ispatlanmıştır. 5 dakikada yapılan seferde taşınan insan adedi, R=(5.60.(0,8.p))/TR

Asansör her zaman tam kapasite ile çalışmadığı ve binada çeşitli sebeplerden dolayı yaşayan insanların %80’i hesaplamalara etkin olarak katılmaktadır. Asansörlerin grup kumandalı olması halinde n/TT RR ′= (n´grupta bulunan kabin adedi) olarak hesaba katılır. Eğer grupta farklı kapasiteli kabinler bulunursa, TR=1/(∑1/TR) ile hesaplanır. Gerekli kabin adedi, 5 dakikada taşınacak yolcu oranı (k) ile binada bulunan insan sayısına ve bir seferde taşınan insan sayısına göre bulunur. k oranı Tablo 9’da bina tipine bağlı olarak verilmiştir. L=(B.k)/R

Örnek trafik hesabı

12 katlı bir binanın her katında 4 daire, her dairede 1 yatak odası ve 2 adet oturma odası vardır. Binanın katlar arası mesafesi 2,91 m kat kapısı 1250 kg için teleskopik 1100 mm, 800 kg için 900 mm genişlikte kapı seçilmiştir.

Bu binaya ait trafik hesabı yapılarak asansör sayısı hesaplanmıştır.

Buna göre her daire için 4 kişi,

Her katta 4x4=16 kişi

Binada bulunan sürekli kişi sayısı

b= 16x11=176 kişi

Bu sayıya kişi artış oranı eklendiğinde,

b<200 kişi η=%30

B=176 + (0.3x144) = 228,8 kişi

1250 kg kapasiteli asansör için;

H=10,6 (Tablo 3)

S=7,5 (Tablo 5)

P=17 kişi için 17x0,8=13,6 (%80 doluluk oranı)

t_p=2(s) (Tablo 8)

t_a =3 (s) (Tablo 4)

t_k =4 (s) (Tablo 4)

V=1,6 m/s (Tablo 2)

t_g=6 (s) (Tablo 6)

h=2,91

t_v = h/V =2,91/1,6 = 1,81 (s)

t_s= t_a + t_k + t_g – t_v (s)

t_s= 3 + 4 + 6 -1,81 = 11,19 (s)

T_R1= 2.H.t_v + (S+1).t_s + 2.p.t_p

T_R1= 2.10,6.1,81 + (7,5+1).11,19 + 2.13,6.2 = 193,92 s

800 kg kapasiteli asansör için;

H=10,2 (Tablo 3)

S=5,9 (Tablo 5)

P=10 kişi için 10x0.8=8 (%80 doluluk oranı)

t_p=2,2(s) (Tablo 8)

t_a=2,5 (s) (Tablo 4)

t_k=3,8 (s) (Tablo 4)

t_g=6 (s) (Tablo 6)

V=1,6 m/s (Tablo 6)

h=2,91

t_v = h/V =2,91/1,6 = 1,81 (s)

t_s= t_a + t_k + t_g – t_v (s)

t_s= 2,5 + 3,8 + 6 -1,81 = 10,49 (s)

T_R2= 2.H.t_v+ (S+1).t_s + 2.p.t_p

T_R2= 2.10,2.1,81+ (5,9+1).10,49 + 2.8.2,2 = 144,5 s

Gerekli asansör sayısının hesabı

Farklı kapasitelerde asansörler olduğu için 5 dakikada yapılan seferde taşınan insan sayısı;

R₁=5.60.p/T_r1 = 5.60.13,6/193,92 =21,03

R₂=5.60.p/T_r1 = 5.60.8/144,5 =16,6

R_eş=R₁+R₂≥ B.k              k=0,075 (tablo9)

R_eş = 21,03+16,6 ≥228,8.0,075

R_eş = 37,63≥17,16

1/ T_Reş= 1/ T_R1 + 1/ T_R2 = 1/207,82 + 1/133,79 = 0,012

T_Reş =83,33 s

T_Reş =Ieer≤Izul

T_Reş =83,33≤120

Bu tesis için 2 adet asansör seçimi uygundur.