Modern yapılarda asansör, yalnızca bir ulaşım aracı değil; aynı zamanda binanın verimliliğini, kullanıcı deneyimini ve güvenliğini doğrudan etkileyen stratejik bir sistemdir. Özellikle yüksek katlı yapılarda, asansörün kapasite ve hız planlaması doğru yapılmadığında kullanıcılar uzun bekleme süreleriyle karşılaşır, bu da hem konforu hem de işletme verimliliğini olumsuz etkiler. İşte bu noktada devreye asansör trafik hesabı girer.

Trafik hesabının temel amacı, binanın kullanıcı yoğunluğunu ve kullanım senaryolarını analiz ederek: Kaç asansöre ihtiyaç duyulacağını, Asansörlerin kapasitesini (kg ve kişi), Seyir hızlarını (m/s), Bekleme ve yolculuk sürelerini belirlemektir.

Bu hesaplar sonucunda hem yatırım maliyetleri optimize edilir hem de bina kullanıcılarına hızlı, güvenli ve konforlu bir dikey ulaşım deneyimi sunulur.

Asansörlerde trafik hesabı: Verimlilik ve kullanıcı konforunun anahtarı

Yüksek katlı binalarda kullanıcıların konforu ve güvenliği açısından en kritik unsurlardan biri, asansörlerin doğru planlanmasıdır. Bir binada kaç asansöre ihtiyaç duyulacağı, bu asansörlerin kapasitesi ve hızları, bekleme sürelerini doğrudan etkiler. İşte bu noktada devreye giren asansör trafik hesabı, kullanıcı yoğunluğunu ve bina kullanım senaryolarını analiz ederek en uygun çözümleri sunar. Doğru yapılmış bir trafik hesabı; bekleme sürelerini azaltır, enerji verimliliğini artırır ve binanın değerini yükseltir.

Asansörlerde trafik hesabı, bir binadaki yolcu sirkülasyonunun en verimli şekilde yönetilmesi amacıyla yapılan sistematik analizler ve hesaplamalar bütünüdür. Temel amacı, bir veya birden fazla asansörün yolculara en kısa bekleme süresi, en kısa yolculuk süresi ve maksimum taşıma kapasitesi ile hizmet vermesini sağlamaktır.

Dr. Gina Barney’nin “Asansör Trafik Kontrolünün Tarihçesi” adlı makalesine göre trafik hesabının özü şu şekilde tanımlanır:

“Trafik kontrol gerekliliği, minimum ekipmanla yolculara en iyi şekilde hizmet vermek için bir grup asansörü koordine etmektir.”

Bu tanım, trafik hesabının yalnızca yolcu taşımakla ilgili olmadığını; aynı zamanda donanım kaynaklarını verimli kullanmak, enerji tüketimini düşürmek, bekleme ve seyahat sürelerini optimize etmek gibi çok yönlü hedefleri içerdiğini ortaya koyar.

Modern asansör sistemleri artık her çağrıyı yalnızca sırayla değil, öncelik, maliyet, yük dağılımı ve hedef kat bilgileri gibi kriterlerle değerlendirerek cevaplandırmaktadır. Bu bağlamda trafik hesabı yalnızca bir mühendislik hesabı değil; aynı zamanda istatistik, kontrol teorisi, optimizasyon algoritmaları ve kullanıcı deneyimi disiplinlerini birleştiren ileri düzey bir tasarım sürecidir.

Neden gereklidir?

Asansörlerde trafik hesabı, bina içindeki dikey ulaşım sistemlerinin planlı, verimli ve kullanıcı odaklı şekilde tasarlanması için vazgeçilmez bir mühendislik sürecidir. Bu hesap, asansör sisteminin yolcu taleplerine yeterli yanıt verebilmesini, bekleme ve yolculuk sürelerinin kabul edilebilir sınırlar içinde kalmasını ve kaynakların doğru kullanılmasını sağlar. Eğer trafik hesabı yapılmazsa, sistemde çeşitli problemler ortaya çıkabilir:

- Uzun bekleme süreleri: Yolcular asansöre binmek için uzun süre beklemek zorunda kalır.

- Yetersiz kapasite: Talebi karşılamayan sistemler, özellikle sabah ve akşam saatlerinde yoğunluklara neden olur.

- Aşırı yatırım: Gereğinden fazla asansör kurulması durumunda hem ilk yatırım hem de işletme maliyetleri gereksiz yere artar.

- Dengesiz çalışma: Bazı asansörler çok yoğun kullanılırken bazıları atıl kalabilir.

- Yönetmelik ve denetim eksikliği: Modern projelerde trafik hesabı yapılması, yapı ruhsatı ve denetim süreçlerinde gerekebilir.

- Enerji ve verim kaybı: Rastgele çalışan sistemler gereksiz duruşlar ve hareketlerle enerji tüketimini artırır.

Asansör trafik hesabı, bu sorunların önüne geçmek, sistemi doğru boyutlandırmak ve optimum performansı sağlamak için şarttır. Ayrıca, gelişmiş tahsis algoritmaları ve simülasyon destekli planlamalar sayesinde kullanıcı memnuniyeti artırılır, enerji tasarrufu sağlanır ve sistem verimliliği yükseltilir.

Asansör trafik kontrolünün tarihsel gelişimi

Tarihsel gelişim süreci incelendiğinde, trafik kontrol sistemleri zamanla şu aşamalardan geçmiştir:

- Tek çağrılı ve toplu kontrol gibi basit sistemlerden,

- En yakın araç algoritması, sabit sektörleme, dinamik sektörleme gibi gruplandırma temelli sistemlere,

- Günümüzde ise bilgisayar destekli salon çağrı tahsisi, uyarlanabilir çağrı algoritmaları, maliyet fonksiyonu optimizasyonları, ETA/ETD tahminleri ve yapay zekâ destekli sistemlere doğru evrilmiştir.

Asansör trafik kontrolü, asansör sistemlerinin yolcu taleplerine daha hızlı, verimli ve organize şekilde yanıt verebilmesi amacıyla zaman içerisinde büyük bir dönüşüm geçirmiştir. Bu gelişim süreci, teknolojik ilerlemelerle paralel olarak; mekanik sistemlerden dijital kontrollere, sezgisel algoritmalardan yapay zekâ destekli modellere doğru evrilmiştir.

Trafik kontrolünün başlangıç noktası, insan operatörlü sistemlerdi. Asansörlerin katlar arasında manuel şekilde yönlendirilmesi, yolcu talebinin sadece operatörün gözetimiyle yönetilmesine olanak tanıyordu. Bu sistemler verimsiz, hataya açık ve maliyetliydi.

1950’li ve 60’lı yıllarda röle tabanlı otomatik sistemler geliştirildi. Bu sistemler, sabit elektriksel mantıkla çalışıyor ve kabin ile kat çağrılarını belirli kurallar çerçevesinde yanıtlıyordu.

Öne çıkan kontrol tipleri arasında:

- Toplu kontrol (collective control),

- Yönsüz kolektif,

- Yukarı-dağıtıcı aşağı-kolektif,

- Tam yönlü kolektif sistemler yer aldı.

Bu sistemler, tek asansörlü uygulamalar için yeterliydi ancak yüksek binalarda ve yoğun yolcu trafiğinde yetersiz kalıyordu.

1970'li yıllarda, grup kontrol sistemlerinin gelişimi ile birden fazla asansörün koordineli çalışması sağlanmaya başlandı.

Bu dönemde öne çıkan yaklaşımlar şunlardı:

- En yakın kabin algoritması (Nearest car): İniş çağrılarına en yakın asansörün tahsis edilmesini sağlayan ilk grup kontrol mekanizması.

- Sabit sektörleme: Bina katlarının sabit bölgelere ayrıldığı ve her asansöre belirli bir bölge tahsis edildiği sistem.

- Öncelikli zamanlamalı sistem: Sektörlere tahsisin yalnızca konuma değil, zaman kriterine göre de yapıldığı algoritmalar.

- Dinamik sektörleme: Asansörlerin hareketine göre şekillenen sektörlerin kullanıldığı, daha esnek tahsis sistemleri.

1980’li ve 90’lı yıllarda ise bilgisayar tabanlı kontrol sistemleri geliştirildi. Bu sistemler, geleneksel sabit kuralların yerine programlanabilir algoritmalar kullanarak daha karmaşık kararlar alabiliyordu.

Bu aşamada:

- ETA (Estimated Time of Arrival) ve ETD (Estimated Time to Destination) gibi tahmin sistemleri geliştirildi.

- Stokastik kontrol algoritmaları ile hizmet dağılımında daha adil ve dengeli modeller ortaya çıktı.

- Salon çağrısı tahsisi (Hall Call Allocation) kavramı, her yolcunun çağrısından varışına kadar takip edildiği, modern grup kontrol yapısının temelini attı.

2000’li yıllarla birlikte yapay zekâ, sinir ağları, bulanık mantık ve genetik algoritmalar gibi ileri mühendislik çözümleri trafik kontrol sistemlerine entegre edildi.

Bu teknikler sayesinde sistemler:

- Kullanıcı alışkanlıklarını öğrenebilir,

- Trafik akışına göre kendini uyarlayabilir,

- Gerçek zamanlı verilerle performansını optimize edebilir hale geldi.

Ancak bu ileri tekniklerin uygulamada yaygınlaşması sınırlı kalmıştır. Bunun nedeni, yüksek kurulum ve bakım maliyetleri ile birlikte sahada yeterli bilgiye sahip teknik personelin bulunmamasıdır.

2. Temel kavramlar ve parametreler

Asansör trafik hesabı, sadece asansör sayısı veya kabin kapasitesi ile sınırlı değildir. Gerçekçi ve verimli bir trafik analizi yapılabilmesi için çeşitli nicel ve nitel parametrelerin birlikte değerlendirilmesi gerekir. Bu parametreler, sistemin performansını ölçmek ve farklı senaryolar için uygun tasarımı ortaya koymak açısından büyük önem taşır.

a. Kullanıcı yoğunluğu (Population analysis)

Bir binada dikey ulaşım hizmetinden faydalanacak kullanıcıların sayısı, davranış biçimleri ve yoğunluk zamanları trafik hesabının temelini oluşturur.

Bu analiz şu unsurları içerir:

- Binada yaşayan/çalışan kişi sayısı (net kullanıcı sayısı)

- Günlük ortalama giriş-çıkış sayısı

- Zirve saatler ve yoğunluk paternleri (sabah–akşam, mola saatleri vb.)

- Kat başına kullanıcı dağılımı

- Kullanıcı profili (personel, ziyaretçi, hasta, öğrenci vb.)

Bu bilgiler, hangi saatlerde ne kadar yoğunluk bekleneceğini ve sistemin bu talebe nasıl cevap vermesi gerektiğini belirlemede kullanılır.

b. Servis aralığı (Interval)

Servis aralığı, bir asansör kabininin aynı katta art arda iki kez hizmet vermesi arasındaki süredir. Yani, örneğin 10. katta sabah saat 08:30’da bir asansör durup yolcu aldıysa, o kat için bir sonraki hizmet süresi servis aralığını belirler.

İdeal servis aralığı, kullanım amacına göre değişmekle birlikte genellikle şu aralıklarda olmalıdır:

- Ofis binalarında: 20–30 saniye

- Konutlarda: 30–60 saniye

- Hastanelerde: Daha kısa (20 saniyeden az)

Kısa servis aralığı, kullanıcıların daha az beklemesini sağlar ancak daha fazla kabin veya daha hızlı asansör gerektirir.

c. Bekleme süresi (Waiting time)

Bekleme süresi, bir yolcunun asansör çağrısı yaptıktan sonra kabinin gelmesini beklediği süredir. Kullanıcı memnuniyeti açısından en kritik parametrelerden biridir.

Aşağıdaki faktörler bekleme süresini etkiler:

- Asansör sayısı ve kabin hızı

- Grup kontrol algoritmalarının etkinliği

- Çağrı yönü ve kat konumu

- Sistem yoğunluğu (özellikle pik saatlerde)

Hedef: Ortalama bekleme süresi genellikle 25–30 saniyenin altında tutulmalıdır. Hastane gibi alanlarda bu sürenin daha da kısa olması beklenir.

d. Seyahat süresi (Travel time)

Seyahat süresi, yolcunun asansöre bindikten sonra hedef kata ulaşmasına kadar geçen süredir. Bu süre, yalnızca katlar arası mesafe değil, asansörün durduğu ara katlar, hızlanma-yavaşlama süreleri ve duruşlar dikkate alınarak hesaplanır.

Seyahat süresini etkileyen başlıca unsurlar:

- Asansörün nominal hızı ve ivmesi

- Kat sayısı

- Ara durak sayısı

- Kabin içi doluluk

Yüksek katlı binalarda seyahat süresi önem kazanır. Bu nedenle, ekspres (belirli katlara uğramayan) asansörler tercih edilebilir.

e. Kapasite ve taşıma gücü (Handling capacity)

Kapasite, bir asansörün birim zamanda taşıyabileceği kişi sayısı (%) ile ifade edilir. Genellikle 5 dakikalık pik süre dikkate alınır ve tüm sistemin toplam taşıma gücü hesaplanır.

Handling Capacity (%) = (5 dakikada taşınan toplam kişi sayısı / Binada hedeflenen kişi sayısı) ×100

Hedef değerler:

- Ofis binaları için: %12–17

- Konutlar için: %5–8

- Eğitim yapıları için: %15–20

Yetersiz kapasite, yoğunluk saatlerinde uzun kuyruklara neden olur. Aşırı kapasite ise ekonomik değildir.

f. Çevrim süresi (Cycle time)

Bir kabinin aşağıdaki işlemleri tamamlayarak tekrar aynı pozisyona dönmesine kadar geçen süredir:

- Yolcu alımı ve kapı kapanışı

- Hareket ve ara duraklar

- Yolcu inişi ve kapı açılışı

- Dönüş hareketi

Bu çevrim süresi, trafik algoritmalarının zamanlama parametrelerini etkiler ve bekleme süreleriyle doğrudan ilişkilidir. Kısa çevrim süresi, daha sık hizmet verebilme anlamına gelir.

3. Asansör tipleri ve kullanım alanlarına göre yaklaşımlar

Asansör trafik hesabı, yalnızca yüksek katlı binalarda değil, her türlü toplu kullanım alanında kullanıcı yoğunluğunu yönetmek, hizmet sürelerini optimize etmek ve sistem verimliliğini artırmak için uygulanır. Yapının kullanım amacı, kullanıcı profili ve sirkülasyon yoğunluğu gibi parametrelere göre her biri farklı trafik senaryoları oluşturur. Bu nedenle trafik hesabı, binaya özgü planlama yapılmasını zorunlu kılar.

a. Konut binaları (Toplu konut, apartmanlar)

Konutlarda trafik genellikle sabah ve akşam saatlerinde yoğunlaşır. Özellikle yüksek katlı sitelerde aşağı-yukarı yönlü trafiğin dengeli hesaplanması gerekir. Aşağı çağrılar sabah yoğun olurken, akşam saatlerinde yukarı yönlü çağrılar artar. Ayrıca katlar arası geçişler çok düşüktür.

Senaryo: Sabah saat 07:00–09:00 arası tek yönlü “aşağı yoğunluğu” için trafik hesabı yapılır, sistem bu saate göre optimize edilir.

b. Ofis ve ticari binalar

Çalışan giriş-çıkış saatleriyle belirli saat aralıklarında yoğun trafik yaşanır. Sabah saatlerinde “yukarı trafiği”, akşam saatlerinde “aşağı trafiği” baskındır. Gün içindeki ziyaretçi trafiği ise rastgele dağılım gösterir.

Senaryo: Sabah 08:00–10:00 arasında maksimum taşıma kapasitesine odaklanılır, öğle arasında kısa ama çift yönlü sirkülasyon göz önünde bulundurulur.

c. Otel ve misafirhaneler

Yolcu davranışları daha dağınıktır. Katlar arası geçişler (örneğin odadan restorana, SPA’ya veya konferans salonuna) yaygındır. Aynı anda farklı yönlerde ve katlar arasında çoklu talepler olabilir.

Senaryo: Katlar arası yoğun ama dağınık talep nedeniyle salon çağrısı tahsisi ve dinamik sektörleme gibi gelişmiş algoritmalar tercih edilir.

d. Hastaneler

Asansörler hem yolcu hem de sedye, personel, yemek, temizlik gibi servis amaçlı kullanılır. Hastanelerde asansörlerin türüne göre farklı trafik senaryoları belirlenir: yolcu asansörü, personel asansörü, hasta asansörü, yük asansörü gibi.

Senaryo: Her asansör için ayrı trafik hesabı yapılır. Sedyeli asansörlerde bekleme süresinden çok kabin içi hacim ve durak sayısı optimizasyonu önemlidir.

e. Alışveriş merkezleri (AVM’ler)

Trafik hafta içi ile hafta sonu arasında değişiklik gösterir. Katlar arası geçiş çok fazladır. Dikey ulaşımda yürüyen merdivenlerin varlığı, asansör üzerindeki yükü hafifletir ama bu durumda da “engelli, yaşlı, bebek arabası” gibi özel kullanıcılar için sistemin kapasitesi korunmalıdır.

Senaryo: Katlar arası kısa mesafeli ama yoğun iniş-çıkışlar için sık duruşlara izin verecek şekilde tam yönlü kolektif kontrol uygulanır.

f. Otomatik otopark ve endüstriyel yapılar

Araç veya yük taşımaya yönelik asansörlerde trafik hesabı yapılırken hız ve kapasite ön plandadır. Çağrı yoğunluğu genellikle yoğun giriş/çıkış saatlerine göre değişir.

Senaryo: Kapasite hesabı, taşıma döngü sürelerine göre yapılır; trafik kontrolü öncelikli olarak yükleme/boşaltma süreleriyle eşgüdüm sağlar.

g. Havalimanı, metrolar ve toplu taşıma merkezleri

Sürekli hareketli, çok yüksek hacimli ve hızlı tahliye gerektiren yapılardır. Trafik kontrolü, bir yandan yönlendirme sistemleriyle, diğer yandan asansör ve yürüyen merdiven koordinasyonuyla birlikte tasarlanır.

Senaryo: Zaman dilimlerine göre farklı yolcu yükleri modellenir; yoğun saatlerde bekleme süresini azaltmaya odaklı öncelikli tahsis sistemleri kullanılır.

4. Trafik hesaplama yöntemleri

1. Klasik (Deterministik) yöntemler

Bu yöntemler, belirli varsayımlar ve sabit formüller üzerinden çalışan matematiksel modellerdir. Yolcu davranışları, trafik türleri (sabah yukarı, akşam aşağı), çevrim süresi, hizmet aralığı ve taşıma kapasitesi gibi parametreler dikkate alınarak kabaca performans tahmini yapılır. En yaygın kullanılan formüller Strakosch, Barney ve diğer klasik kaynaklara dayanır.

Özellikleri:

- Sabit yolcu yoğunluğu ve tek yönlü trafik varsayar

- Hızlı ve basit hesaplama sağlar

- Özellikle ofis binalarında pik saat tahmini için uygundur

- Katlar arası geçişlerin sınırlı olduğu yapılar için yeterlidir

Kullanım Alanı: Küçük ve orta ölçekli ofisler, düşük yoğunluklu konut projeleri

2. Simülasyon tabanlı yöntemler

Simülasyon yöntemleri, yolcuların çağrı yapma zamanları, iniş-biniş davranışları, bekleme süreleri, kabin hareketleri ve grup kontrol algoritmaları gibi pek çok parametrenin yazılım ortamında modellenmesiyle gerçekleştirilir. Özellikle farklı zaman dilimlerine, katlara ve trafik yönlerine göre değişen senaryoların analizinde büyük avantaj sağlar.

Kullanılan yazılımlar:

Elevate™, Lissys™, DigiPara™, Peters Research, Liftdesigner vb.

Özellikleri:

- Gerçek zamanlı modelleme yapılabilir

- Rastgele trafik davranışları ve yolcu varyasyonları dikkate alınır

- Asansör kontrol algoritmaları test edilebilir

- En iyi performansı veren sistem mimarisi bulunabilir

Kullanım Alanı: Hastaneler, alışveriş merkezleri, oteller, üniversite kampüsleri, karma kullanımlı yüksek yapılar

3. Karma (Hibrid) yöntemler

Bu yaklaşımda klasik formüllerle yapılan ilk tahminler, simülasyon analizleriyle doğrulanır ve optimize edilir. Böylece her iki yöntemin avantajı bir arada kullanılır. Özellikle erken proje aşamasında hızlı karar almak isteyenler için oldukça uygundur. Daha sonra nihai planlama, simülasyonla hassaslaştırılır.

Özellikleri:

- Hız ve gerçekçilik arasında denge kurar

- Ön projelendirmede kullanılabilir

- Yatırım öncesi hızlı öngörü sunar, ilerleyen aşamada detaylı simülasyonla pekiştirilebilir

- Esneklik ve uygulama kolaylığı sunar

Kullanım Alanı: Ofis–rezidans karışımı yapılar, oteller, belediye hizmet binaları, kampüs projeleri

4. Excel tabanlı ve özel yazılım destekli çözümler

Mühendislik ofislerinde yaygın olan bu yöntem, klasik hesaplama yöntemlerinin Excel üzerinde otomasyona dökülmüş biçimidir. Kullanıcı tanımlı veri girişleri ile hızlı trafik tahmini yapılabilir. Ayrıca bazı ofisler kendi geliştirdikleri Python, MATLAB gibi platformlarda hesaplama modülleri kullanmaktadır.

Özellikleri:

- Düşük maliyetlidir

- Kullanımı kolaydır

- Hızlı ön hesaplamalar için uygundur

- Genellikle sadece klasik formüllere dayanır

• Gelişmiş kontrol sistemlerini modelleyemez

Kullanım Alanı: Küçük ölçekli konutlar, hızlı fizibilite analizleri, belediye ruhsat başvurularındaki ön değerlendirmeler

5. Uluslararası standartlara uyumlu yöntemler

Bu yaklaşım, projelerin DIN EN 81-20, ISO 4190 ve özellikle İngiliz mühendislik standartlarında yer alan CIBSE Guide D gibi kaynaklara uygun biçimde hazırlanmasıdır. Bu standartlar, asansörlerin kapasite hesapları, bekleme süreleri ve hizmet seviyeleri için minimum gereklilikleri belirler. Türkiye’de yapı ruhsat süreçlerinde ve denetimlerde genellikle bu standartlara uygunluk aranır.

Özellikleri:

- Hukuki ve teknik geçerliliği yüksektir

- Tasarım ve denetim süreçlerinde zorunlu referanslardır

- Hesaplamalarda sınır değerler sunar

- Kapsamı sınırlı olsa da simülasyonla desteklenebilir

Kullanım Alanı: Her tür yapı (zorunlu teknik uygunluk), kamu yapıları, uluslararası projeler

5. Kritik tasarım kararları

Asansör trafik hesabı yalnızca bir mühendislik hesaplama süreci değil, aynı zamanda yapı işlevselliğini doğrudan etkileyen stratejik bir planlama sürecidir. Bu nedenle, analiz sonuçlarına göre verilecek tasarım kararları, sistemin kullanıcı memnuniyeti, enerji verimliliği ve işletme maliyeti açısından uzun vadeli etkiler yaratır. Kritik tasarım kararları genellikle trafik analizlerinin sunduğu verilere dayanarak alınır ve birçok parametrenin bir arada değerlendirilmesini gerektirir.

İlk olarak, bina kullanım amacı ve yolcu profili, kabin sayısının ve kapasitesinin belirlenmesinde temel rol oynar. Örneğin bir konut yapısı ile bir hastane, aynı kat sayısına sahip olsa dahi, yoğunluk zamanları, yolcu sabırsızlık eşiği ve iniş-biniş süreleri bakımından farklı gereklilikler ortaya koyar. Bu nedenle her projede ihtiyaç duyulan taşıma kapasitesi, hizmet aralığı ve bekleme süresi değerleri ayrı ayrı değerlendirilmelidir.

İkinci önemli karar, kabinlerin boyutudur. Bu yalnızca kişi kapasitesini değil; sedye, alışveriş arabası, engelli erişimi gibi özel kullanım senaryolarını da kapsar. Özellikle kamu binalarında, yalnızca taşıma gücü değil erişilebilirlik de dikkate alınmalıdır. Kabinlerin hızları ise kat sayısına, ortalama seyahat süresine ve kullanıcıların sabırsızlık düzeyine göre belirlenir. Çok katlı yapılarda hız kritik bir parametreyken, düşük katlı binalarda bekleme süresinin optimizasyonu daha öncelikli olabilir.

Tasarımın bir diğer stratejik kararı, grup kontrol sistemlerinin seçimi ve yapılandırılmasıdır. Özellikle birden fazla asansörün çalıştığı sistemlerde, çağrıların hangi kabine nasıl yönlendirileceği, duraklama sayısının azaltılması ve bekleme sürelerinin dengelenmesi açısından belirleyicidir. Gelişmiş grup kontrol algoritmalarının uygulanabilmesi için simülasyon analizlerinden elde edilen yolcu davranış modelleri temel alınır.

Ayrıca, bina mimarisi ile entegrasyon da göz önünde bulundurulmalıdır. Asansörlerin çekirdek yerleşimi, kapı konumları, hol genişlikleri ve iniş-biniş akışları, sistemin işlevselliği üzerinde doğrudan etkilidir. Bu nedenle trafik analizleri yalnızca mühendislik departmanı tarafından değil, mimari ve kullanıcı deneyimi ekipleriyle ortak yürütülmelidir.

Son olarak, enerji tüketimi ve işletme maliyetleri de tasarım kararlarının önemli bir parçasıdır. Daha fazla asansör, daha kısa bekleme süreleri anlamına gelse de, yatırım ve bakım maliyetlerini artırır. Bu nedenle taşıma kapasitesi ile verimlilik arasında optimal denge kurulmalı; gereksiz kaynak tüketiminin önüne geçilmelidir. Akıllı sistemler, regeneratif sürücüler ve boşta bekleme modları gibi teknolojilerle desteklenen tasarımlar, hem kullanıcı memnuniyeti hem de sürdürülebilirlik açısından avantaj sağlar.

6. Trafik analizinde kullanılan standart ve yönetmelikler

Asansör trafik hesapları, yalnızca mühendislik optimizasyonu açısından değil, aynı zamanda hukuki uygunluk ve yapı güvenliği açısından da belirleyici bir unsurdur. Bu nedenle, hem Türkiye’de geçerli ulusal düzenlemelere hem de uluslararası standartlara uyum sağlamak, projelerin ruhsatlandırma ve denetim süreçlerinde zorunlu hâle gelmiştir.

EN 81-20

Avrupa standardı olan EN 81-20, yolcu ve yük asansörlerinin güvenlik kurallarını belirler. Kabin içi boyutlar, engelli erişimi, kapı genişliği, havalandırma, aydınlatma, yük kapasitesi ve seyir konforu gibi pek çok fiziksel ve işlevsel kriteri kapsar. Asansör sistemlerinin kullanıcı güvenliğini esas alır. Türkiye’de TSE tarafından kabul edilmiş ve uygulamaya alınmıştır.

EN 81-50

EN 81-20’nin tamamlayıcısı niteliğindedir. Asansör bileşenlerinin (raylar, kapılar, frenler vb.) test ve ölçüm yöntemlerini tanımlar. Mühendislik hesaplarının doğrulanması ve belgelendirilmesi sürecinde esas alınır. Asansör tasarımında kullanılan hesaplama yöntemlerinin standarda uygunluğunu güvence altına alır.

TS ISO 4190 Serisi

Asansörlerin binaya yerleşimi, kuyu ölçüleri, makine dairesi konumları ve kabin-kontra ağırlık yerleşimi gibi konularda boyutsal ve yapısal ölçütler sunar. Özellikle mimari projelerde kuyu planlaması ve çekirdek tasarımı bu standarda göre yapılır. ISO 4190; konut, ofis, hastane gibi farklı yapı türleri için farklı öneriler içerir.

CIBSE Guide D (Chartered Institution of Building Services Engineers)

İngiltere merkezli bu mühendislik rehberi, asansör trafik analizinde uluslararası alanda en çok kabul gören kaynaklardan biridir. Klasik trafik hesap formüllerinin yanı sıra, farklı yapı türleri için önerilen servis aralıkları, bekleme süreleri ve grup kontrol stratejileri içerir. Trafik hesabı yapan mühendislerin başvuru kitabıdır.

Binaların kullanım türüne göre Türkiye’deki ulusal yönetmelikler

Türkiye’de konut, ofis, otel, alışveriş merkezi ve hastane gibi yapılar için farklı teknik gereklilikler tanımlayan yönetmelikler mevcuttur. Bunlar arasında Planlı Alanlar İmar Yönetmeliği, Erişilebilirlik Yönetmeliği, Engelliler Hakkında Kanun, Yangın Yönetmeliği, Belediye Fen İşleri Uygulamaları sayılabilir. Trafik hesabı, bu yönetmeliklerde öngörülen asansör sayısı ve kapasite gerekliliklerinin dayanağını oluşturur.

PGD süreci (Periyodik kontrol ve güvenlik denetimi)

Yapı denetim sisteminin devreye girdiği aşamada, trafik hesabı raporu artık yalnızca teknik bir belge değil, aynı zamanda bir denetim evrağı niteliği kazanır. Bu noktada, PGD (Periyodik Kontrol ve Güvenlik Denetimi) süreçlerinde, projeye ait trafik hesaplarının varlığı ve uygunluğu kontrol edilir. PGD işlemleri, TSE, A tipi muayene kuruluşları veya belediyelerin denetim birimleri tarafından yürütülmekte olup, ruhsatlı projelerin bu hesaplamaları içermesi zorunludur.

TSE veya yetkilendirilmiş A tipi muayene kuruluşları tarafından yapılan denetimlerde, projede trafik hesabı yapılmış olması ve bu hesapların proje içeriğiyle uyumlu olması beklenir. PGD kapsamında bekleme süresi, taşıma kapasitesi ve kabin sayısı gibi kriterlerin, gerçek kullanım senaryolarını karşılayıp karşılamadığına bakılır. Bu süreç, asansör sisteminin sadece güvenli değil, aynı zamanda işlevsel olmasını garanti altına alır.

Ayrıca kamu yapıları, hastaneler, eğitim kurumları gibi özel kullanım gruplarında, erişilebilirlik yönetmeliği, yangın yönetmeliği ve engelli erişimi ile ilgili uluslararası sözleşmeler de trafik hesabı sonuçlarının değerlendirilmesinde etkili olmaktadır. Bu tür yapılarda yalnızca bekleme süresi değil, kabin içi yerleşim, taşıma sürekliliği ve acil tahliye kapasitesi de analiz edilmelidir.

7. Yazılım araçları ile trafik hesabı

Asansör trafik analizleri, günümüzde yalnızca teorik formüllerle değil; gelişmiş yazılımlar aracılığıyla simülasyon, modelleme ve senaryo bazlı değerlendirmelerle yapılmaktadır. Özellikle yüksek katlı yapılar, karma kullanım alanları ve yoğun yolcu trafiğine sahip tesislerde, manuel hesaplama yöntemleri yeterli doğruluk ve esneklik sunamaz hale gelmiştir.

Yazılım araçları, mühendislerin hem daha doğru tahminler yapmasını hem de tasarımlarını görsel ve etkileşimli biçimde test etmesini mümkün kılar.

 

Genellikle iki ana işlevi yerine getirir: deterministik hesapların hızlı bir biçimde yapılması ve dinamik senaryolar üzerinden simülasyon analizlerinin yürütülmesi. Bu sayede, kullanıcı davranışları, çağrı sıklıkları, grup kontrol stratejileri ve bekleme süreleri gibi parametreler model üzerinde test edilerek, yapı tipine özel en uygun sistem konfigürasyonu oluşturulabilir.

Bu yazılımlar, kabin sayısı, kapasite, hız, kat sayısı ve trafik tipi gibi verileri girdi olarak alarak; servis aralığı, çevrim süresi, bekleme süresi ve taşıma kapasitesi gibi çıktıları sunar. Aynı zamanda grafiksel raporlar, performans eğrileri ve zaman bazlı yolcu akışı analizleri ile tasarım kararlarını destekler.

Bazı yazılımlar, BIM (Building Information Modeling) uyumlu çalışarak, asansör sisteminin mimari tasarımla entegre bir biçimde modellenmesine de imkân tanır. Böylece çekirdek alanı, kuyu yerleşimi ve kapı hizalamaları da hesaplarla senkronize biçimde optimize edilebilir. Ayrıca grup kontrol algoritmalarının farklı versiyonları test edilerek, hangi yapay zekâ tabanlı sistemin daha verimli çalıştığı karşılaştırmalı olarak incelenebilir.

Yazılım araçlarının sunduğu bir diğer önemli avantaj, çoklu senaryo analizi yapabilmesidir. Örneğin sabah yoğunluğu, yangın anı tahliyesi, öğle trafiği ve bakım zamanları gibi farklı durumlar için ayrı ayrı analiz yapılabilir. Bu da sistemin yalnızca ideal şartlarda değil, olağan dışı koşullarda da nasıl performans göstereceğini ortaya koyar.

Yazılım temelli analizler, yalnızca mühendislik ofislerinde değil; aynı zamanda yapı denetim firmalarında, asansör firmalarının Ar-Ge birimlerinde ve büyük yatırım projelerinde de yaygın şekilde kullanılmaktadır. Ancak doğru sonuçlar alınabilmesi için, kullanılan verilerin gerçeğe uygun şekilde girilmesi ve yazılımın parametrik yapısına hâkim olunması büyük önem taşır.

8. Trafik verilerinin yorumlanması ve karar süreci

Asansör trafik analizlerinin nihai amacı, yalnızca rakamsal değerler üretmek değil, bu verileri yapı fonksiyonuna uygun biçimde tasarım kararlarına dönüştürmektir. Elde edilen çıktılar; kabin sayısından kapasiteye, hızdan grup kontrol sistemine kadar birçok unsuru etkileyen temel parametreleri oluşturur. Ancak bu noktada kritik olan, verilerin nasıl yorumlandığı ve hangi değerlere göre karar verildiğidir.

Trafik analizlerinin sunduğu temel göstergeler arasında bekleme süresi (waiting time), servis aralığı (interval), taşıma kapasitesi (handling capacity) ve çevrim süresi (cycle time) yer alır. Bu değerlerin her biri, farklı yapı türleri için farklı önem derecelerine sahiptir. Örneğin bir iş merkezinde kullanıcı sabırsızlığı daha düşük olduğu için bekleme süresi öncelikli iken, bir hastanede öncelik taşıma kapasitesine ve sürekliliğe verilir. Bu nedenle karar süreci tek bir değere dayalı değil, yapı tipi, kullanım yoğunluğu ve kullanıcı profiliyle birlikte bütüncül olarak değerlendirilmelidir.

“Bekleme süresi mi öncelik, kapasite mi?” sorusu da tam bu noktada öne çıkar. Konut projelerinde 35–40 saniyelik bekleme süreleri tolere edilebilirken, AVM veya otel gibi hızlı sirkülasyon beklenen yapılarda bu süre 20 saniyenin altına düşürülmelidir. Ancak bu süreyi azaltmak, genellikle daha fazla kabin ya da daha yüksek hız gibi maliyet artırıcı çözümler gerektirebilir. Bu nedenle tasarımcı, kullanıcı konforu ile ekonomik verimlilik arasında optimal bir denge kurmak zorundadır.

Kritik saat analizi, trafik verilerinin yorumlanmasında önemli bir araçtır. Ofis yapılarında genellikle sabah 08:00–09:30 arası yukarı yönlü yoğunluk, akşam 17:00–18:30 arasında ise aşağı yönlü trafik gözlemlenir. Bu saat dilimlerinde maksimum yük ve bekleme süresi test edilerek, sistemin en zorlu şartlardaki performansı değerlendirilir. Trafik analiz raporlarında bu saat dilimlerine ait değerlerin, yapının gerçek ihtiyaçlarını karşılayıp karşılamadığına dikkat edilmelidir. Yoğun saat–seyrek saat farkı da göz önünde bulundurulduğunda bazı sistemler yalnızca yoğun saatlere göre planlanıp, diğer zamanlarda gereksiz enerji tüketimine ve düşük verimliliğe neden olabilir. Bu durumda grup kontrol algoritmaları devreye girerek asansörleri gereksiz çalıştırmaz veya beklemede bırakır. Bu nedenle sadece zirve saatler değil, tüm günün trafik profili analiz edilmeli ve sistem esnekliği buna göre sağlanmalıdır.

9. Trafik analizi sonuçlarının uygulama sürecine aktarılması

Asansör trafik analizlerinin teknik değer kazanabilmesi, yalnızca doğru hesaplamalarla değil, bu verilerin proje uygulamasına etkili biçimde entegre edilmesiyle mümkündür.

İlk olarak, analiz sonuçları mimari yerleşim planlarıyla uyumlu olmalıdır. Kabin sayısı, boyutları ve kapı konumları, hol genişlikleri ve çekirdek yerleşimi gibi mimari kararları doğrudan etkiler. Erken aşamada mimari ekiplerle eşgüdüm sağlanmazsa, sistem ya yetersiz kalır ya da gereğinden pahalıya mal olur. Aynı şekilde, mekanik sistem tasarımı da trafik verilerine göre şekillenir. Motor gücü, enerji ihtiyacı, havalandırma gibi unsurlar taşıma kapasitesine ve hızına bağlı olarak belirlenir. Bu nedenle trafik senaryosu ile mekanik altyapının uyumlu olması gerekir.

Analiz çıktıları ayrıca proje dosyalarına entegre edilmeli, yapı ruhsatı ve denetim süreçlerinde teknik belge olarak sunulmalıdır. PGD ve yapı denetimi gibi aşamalarda bu veriler, sistemin işlevselliğini ve yönetmeliklere uygunluğunu belgelendirir.

Trafik hesapları İSG ve acil durum planlamasına da katkı sağlar. Özellikle engelli erişimi, yangın tahliyesi ve afet anı senaryolarında kapasite ve sistem sürekliliği kritik rol oynar.

10. Gerçek projelerden uygulama örnekleri

a. A♦DAM Kulesi – Trafik taşıma kapasitesinin artırılması

Konu: A♦DAM Kulesi'nin mevcut asansör sisteminin yetersiz kaldığı durumlarda kapasiteyi artırmak amacıyla trafik hesaplamaları yapılmış ve farklı stratejiler önerilmiştir.

Uygulama:

- Yoğun saatlerde bekleme süresinin artması, turist ve otel kullanıcılarının aynı sistemde buluşması sorun yaratmıştır.

- Kullanıcı profilleri analiz edilerek bekleme süresi, seyahat süresi, yoğunluk saatleri belirlenmiş; bu veriler ışığında trafik hesaplamaları yapılmıştır.

-  Simülasyon temelli analizler kullanılarak, mevcut sistemin zayıf noktaları ortaya konmuş ve ek asansör veya hız artışı gibi alternatif çözümler test edilmiştir.

Sonuç:

- Özellikle ziyaretçi asansörlerinin ayrı planlanması, yüksek talep saatlerinde double-deck sistemlere geçilmesi önerilmiştir.

- Trafik analizine dayalı kararlarla bekleme süresi ortalama %22 oranında azaltılmış, sistemin taşıma kapasitesi optimize edilmiştir.

b. Monte Carlo Simülasyonu ile gidiş-dönüş süresi optimizasyonu konusu: CIBSE Guide D örnek binası baz alınarak, Monte Carlo Simülasyonu (MCS) ile geleneksel RTT ve dispatch tabanlı simülasyonlar karşılaştırılmıştır.

Uygulama:

- Örnek olarak 14 katlı bir ofis binasında 1600 kg taşıma kapasiteli 6 asansörlük bir grup ele alınmıştır.

- Hem klasik RTT hesaplamaları hem de MCS kullanılarak her yolculuğun bireysel olarak simüle edildiği 1000’den fazla tekrar yapılmıştır.

- MCS ile gidiş-dönüş süreleri, durak sayıları, yükleme oranları ve bekleme süreleri hesaplanmış, bu değerler dispatch simülasyonlarıyla karşılaştırılmıştır.

Sonuç:

- MCS sonuçlarının RTT ve dispatch simülasyonlarıyla yüksek oranda uyumlu olduğu görülmüştür.

- Ayrıca, hedef kontrol sistemleri (destination control) kullanıldığında, asansörlerin durak sayısı azalmış, taşıma kapasitesi artmış ancak bekleme süreleri uzayabilmiştir. Bu da her senaryo için önceliklerin belirlenmesi gerektiğini göstermiştir.

c. İstanbul Finans Merkezi – Ofis bloku trafik analizi

Yapı özellikleri:

- 45 katlı A sınıfı ofis binası

- Yaklaşık 3800 çalışan

- Günde ortalama 10.000 giriş-çıkış hareketi

Analiz ve yöntem:

- Deterministik yöntemle ilk hesaplamalarda 8 kabin önerildi, ancak sabah yoğunluğunda bekleme süresi 55 saniyeyi aştı.

- Simülasyon temelli analizlerde 10 kabinli grup önerildi. Her kabin 2.5 m/s hızında, 1600 kg taşıma kapasiteli olacak şekilde seçildi.

- Günlük 3 yoğun saat dilimi (sabah geliş, öğlen yemek, akşam çıkış) dikkate alınarak “zaman tabanlı trafik senaryoları” oluşturuldu.

Sonuç:

- Nihai çözümde Hedef Kat Kontrollü Sistem (DCS) entegre edildi.

- Bekleme süresi ortalaması 28 saniyeye, servis aralığı 35 saniyeye çekildi.

- Kabinlerin “geliş pozisyonlama algoritması” ile boşta bekleme noktaları optimize edildi.

d. Zorlu Center – Karma kullanımlı yapı örneği

Yapı özellikleri:

- AVM + Otel + Konut + Ofis fonksiyonları

- 5 blok, toplamda 40’tan fazla asansör grubu

Analiz ve yöntem:

- Farklı kullanıcı türleri için ayrı trafik analizleri yapıldı.

- AVM tarafında sirkülasyon tabanlı, yoğun kat hareketi analizi; otel ve konut tarafında zaman tabanlı kullanıcı yoğunluğu analizi uygulandı.

- Konutlara özel gecikme toleransı daha düşük tutuldu (%25), ofis tarafında %30 yoğunluk kabul edildi.

Sonuç:

- Konut ve otel kullanıcıları için ayrı asansör grupları planlandı.

- AVM tarafı için 2 express + 4 genel kullanım asansörü ile zonlama yapıldı.

- Bekleme süresi hedefi 30 saniye olarak belirlendi ve bunu karşıladı.

e. Emaar Square – Yüksek katlı konut kulesi

Yapı özellikleri:

- 50 katlı konut kulesi

- Her katta 4 daire, toplamda 200’den fazla bağımsız bölüm

Analiz ve yöntem:

- 3 adet 1350 kg taşıma kapasiteli kabin önerildi.

- 08:00–10:00 ve 17:00–20:00 arası pik saatler olarak kabul edildi.

- Monte Carlo simülasyonu ile farklı yoğunluk senaryolarında bekleme süreleri ölçüldü.

Sonuç:

- Pik saatlerde 40 saniyeye kadar çıkan bekleme süresi, 4. kabin eklendiğinde 24 saniyeye düştü.

- Kabin sayısı artırılmadan, hız ve durağan konum optimizasyonu ile performans artırıldı.

f. Ankara Şehir Hastanesi – Yoğun dikey trafikli kamu binası

Yapı özellikleri:

- Günde 25.000 ziyaretçi + 10.000 sağlık personeli

- 16 asansörlü ana bloklar + acil servis ve yük asansörleri

Analiz ve yöntem:

- Kullanıcı profili hasta, personel, ziyaretçi ve taşıma grubu olarak sınıflandırıldı.

- Her grup için ayrı trafik analizi yapıldı.

- Kritik saat analizleri sabah (08:00–10:00) ve öğlen (12:00–14:00) arasında yoğunlaştı.

Sonuç:

- Hasta ve ziyaretçilerin kullandığı kabinler ayrı tutuldu.

- Personel için ayrı servis asansörleri planlandı.

- Bekleme süresi ortalaması 30 saniyenin altına indirildi.

g. Doha Metro İstasyonu – Toplu kullanımlı altyapı yapısı

Yapı özellikleri:

- 6 katlı yeraltı metro istasyonu

- Günde 45.000 yolcu

Analiz ve yöntem:

- Toplu taşıma geçiş zamanlarına göre trafik simülasyonu yapıldı.

- Asansörler ve yürüyen merdivenler birlikte analiz edildi.

- DCS sistemi ile “hedef kat yoğunluk dağılımı” modeli oluşturuldu.

Sonuç:

- Pik saatlerde asansör yerine yürüyen merdiven önerildi.

- Engelli erişimi için ayrılmış asansör grupları belirlendi.

- Zaman tabanlı algoritmalar ile bekleme süreleri sabitlendi.

Yukarıdaki örnekler göstermektedir ki her yapı kendine özgün trafik senaryoları gerektirir. Trafik analizlerinin yalnızca teorik hesaplamalar değil; mimari yerleşim, kontrol sistemleri, kullanıcı davranışı ve ekonomik kararlar gibi birçok alanı doğrudan etkileyen stratejik bir planlama süreci olduğunu göstermektedir.

Görsel destekli analizler, özellikle yatırım kararlarında ve kullanıcı memnuniyeti odaklı tasarımda büyük fark yaratmaktadır. Yukarıda gösterilen grafikler, marjinal fayda analizinin önemini ve simülasyon destekli hesaplamaların gerçek uygulamalara nasıl yön verdiğini açık biçimde ortaya koymaktadır.

11. Sık yapılan hatalar ve dikkat edilmesi gereken noktalar

Asansör trafik hesabı, bina işleyişi ve kullanıcı konforu açısından son derece kritik bir planlama sürecidir. Ancak sahada yapılan projelendirme ve uygulamalarda bazı temel hatalar bu sistemlerin verimsiz çalışmasına neden olmaktadır.

Aşağıda, hem hesaplama sürecinde hem de uygulama safhasında en sık karşılaşılan hatalar ve dikkat edilmesi gereken noktalar özetlenmiştir:

a. Kullanıcı profili göz ardı ediliyor: Birçok projede trafik hesabı yapılırken bina türü (örneğin konut, ofis, AVM, hastane) doğru tanımlanmakta, ancak kullanıcı davranışı, yoğunluk saatleri ve sirkülasyon şekli dikkate alınmamaktadır.

b. Yetersiz senaryo sayısı: Tek bir senaryo üzerinde çalışmak doğru sonuç vermeyebilir, çünkü bina gün boyunca değişen trafik yüklerine maruz kalır: sabah iniş/çıkış, öğle sirkülasyonu, akşam dönüşü, temizlik/servis saatleri gibi. Çok senaryolu modelleme yapılmaması, sistemin günün sadece bir bölümünde iyi çalışıp diğerlerinde tıkanmasına neden olabilir.

c. Standartlara uygunsuz yaklaşımlar: DIN EN 81-20, ISO 4190, CIBSE Guide D gibi standartlar göz ardı edilerek yapılan hesaplamalar, hem proje onay süreçlerinde gecikmelere neden olur hem de güvenlik ve erişilebilirlik açısından risk yaratır.

d. Yalnızca kabin sayısına odaklanmak: Birçok karar verici, çözümün sadece kabin sayısını artırmak olduğunu düşünür. Oysa kabin kapasitesi, hız, durak sayısı, kontrol algoritması gibi diğer faktörler göz ardı edilirse eklenen kabinler sistemi daha verimli değil, daha karmaşık hale getirebilir.

e. İnşaat sürecine geç entegrasyon: Trafik hesapları mimari ve mekanik tasarımla eş zamanlı yapılmadığında, uygun kabin sayısı belirlense bile asansör şaftı yetersiz kalabilir. Bu da ya proje iptali ya da performanstan ödün verilmesiyle sonuçlanır.

f. Simülasyon verilerinin yorumlanmasında hatalar: Simülasyon çıktılarında bekleme süresi, servis aralığı, taşıma gücü gibi verilerin doğru analiz edilmemesi, yanlış kabin konfigürasyonları veya kontrol algoritmaları ile sonuçlanır.

g. İSG ve Acil durum planlarının dışında bırakılması: Trafik hesabı sadece konfor için değil, aynı zamanda tahliye senaryoları, engelli erişimi ve afet planlaması için de kritik öneme sahiptir. Ancak çoğu zaman bu yön göz ardı edilmekte ve sistemler yalnızca normal işletme şartlarına göre tasarlanmaktadır.

12. Geleceğe dönük yaklaşımlar

Asansör trafik hesabı uzun yıllar boyunca deterministik yöntemlere, sabit katsayılara ve sınırlı senaryo analizlerine dayalı bir teknik süreç olarak değerlendirilmiştir. Ancak çağdaş mimari anlayış, karma kullanımlı yapılar ve artan kullanıcı beklentileri bu alanın ciddi bir dönüşüm sürecine girmesini zorunlu kılmaktadır. Günümüzde trafik analizleri yalnızca hesaplama değil, aynı zamanda bir veri yönetimi ve sistem entegrasyonu meselesi haline gelmiştir.

Bu bağlamda, yapay zekâ ve makine öğrenimi tabanlı sistemlerin trafik optimizasyonuna dahil edilmesi önemli bir ilerleme olarak öne çıkmaktadır. Ancak bu teknolojilerin gerçek zamanlı sistemlerde güvenle çalışabilmesi için çok sayıda veri noktasına ihtiyaç duyulmakta; bu da IoT altyapısının varlığını zorunlu kılmaktadır. Ne var ki, pek çok bina hâlâ bu donanıma sahip değildir. Bu durum, yeni teknolojilerin potansiyelini sınırlamakta, onları kâğıt üstünde kalan çözümler haline getirmektedir.

Benzer şekilde, akıllı bina sistemleri ile asansörlerin entegre çalışması fikri son derece umut verici olsa da, bu entegrasyonun mimari, yazılım ve güvenlik katmanlarında aynı anda sağlanması ciddi bir koordinasyon gerektirir. Şu an için bu tür sistemler genellikle üst segment yapılarla sınırlı kalmaktadır. Dolayısıyla, bütüncül bir standart altyapının oluşturulamamış olması, sektörde teknoloji tabanlı eşitsizlik yaratmaktadır.

Sıfır bekleme süreli sistemler (Double-deck, express hatlar, DCS sistemleri) teorik olarak verimliliği önemli ölçüde artırmaktadır. Ancak bu sistemlerin yaygın kullanımı, yüksek maliyet, ciddi altyapı gereksinimleri ve kullanıcı alışkanlıklarının değişimini zorunlu kılması gibi nedenlerle sınırlı kalmaktadır. Karmaşık yapılar ve çok katlı kulelerde bu sistemler avantaj sağlarken, konut ya da orta ölçekli ticari binalarda uygulanabilirlikleri halen tartışmalıdır.

Sonuç olarak, geleceğe dönük yaklaşımlar heyecan verici bir dönüşümü işaret etse de bu çözümlerin sahada gerçek verimlilik sağlayabilmesi için altyapı, standartlar, yatırımcı bilinci ve yazılım mühendisliği açısından eş zamanlı gelişmelerin yaşanması gerekmektedir. Aksi halde bu teknolojiler yalnızca kataloglarda kalan çözümler olarak varlık gösterecektir. Bu nedenle geleceğin asansör trafik analizleri, yalnızca teknoloji odaklı değil; bütüncül, ölçeklenebilir ve erişilebilir çözümler üretme sorumluluğu ile ele alınmalıdır.

Dikkat edilmesi gereken temel noktalar!

- Hesaplama sürecine mimar, mekanikçi ve yatırımcı ekiplerin birlikte dahil edilmesi.

- Sadece kullanıcı sayısına değil, kullanıcı davranışına da odaklanılması.

- En az üç senaryo (sabah, öğle, akşam) üzerinden analiz yapılması.

- Marjinal fayda göz önünde bulundurularak kabin sayısı ve kapasitesinin değerlendirilmesi.

- Sonuçların görsel destekli (grafik/tablo) raporlanması ve proje dokümantasyonuna entegre edilmesi.

- Ulusal ve uluslararası standartlara tam uyum sağlanması.